معرفی کتاب
خوشه های صنعتی در برنامه ریزی منطقه ای
در دهه‌هاي اخیر تغییرات محتوایی و کیفی زیادی در بازارهای جهانی رخ داده است؛ منطقه‌ای‌شدن و جهانی‌شدن بازارها سرعت گرفته است.
در دهه‌هاي اخیر تغییرات محتوایی و کیفی زیادی در بازارهای جهانی رخ داده است؛ منطقه‌ای‌شدن و جهانی‌شدن بازارها سرعت گرفته است. كسب وكارها، با هدف استفاده بهینه از امکانات و جلوگیری از هدر رفتن منابع با ارزش، تمهیداتی اندیشیده‌اند که نتیجه آن تغییر در ساختار كسب وكار شده است. یکی از مشخصات بارز و اصلی این تغییر ساختار، رشد و ترویج بیش از پیش صنایع کوچک و متوسط مي باشد.
برخلاف چند دهه گذشته در دنیای معاصر، نگرش به صنایع کوچک و متوسط از اساس تغییر کرده است. بسان این دگرگونی، نتیجه بحث و گفت وگوهای عالمانه‌ای است که در محیط‌های علمی و دانشگاهی اتفاق افتاده است. برخی صاحب نظران، اهمیت بنگاههای کوچک و متوسط را تا آن جا مهم دانسته اند که توسعه این بنگاه‌ها را رمز توسعه اقتصادی اعلام نموده اند؛ اما نکته مهم در این میان، لزوم اصلاح ساختار و برقراری رابطه مناسب و عادلانه میان بنگاه‌هاي كسب و كار می باشد.
شدت یافتن رقابت جهانی و بازشناسی الگوی پیشرفت کشور مي تواند تعریف شفاف و ضابطه‌مند از مدل پیشرفت و ایجاد یک باور همگانی در میان نخبگان و عامه مردم درخصوص ضرورت تعیین الگوی صحیح توسعه را به همراه داشته باشد.
همكاري مجموعه‌هاي فعال در يك گرايش از كسب وكار و تكميل فعاليت هاي يكديگر در قالب مدل توسعه خوشه، مي‌تواند امکان توسعه یافتگی را به شدت افزایش دهد. این اتصال فعال و پویا باعث می‌شود واحدها از امکانات وسیع تری برای شناسایی بازار مصرف، دسترسی ساده تر به مواد اولیه، انتقال مداوم تجربه و دانش و... برخوردار گردند.
مدل توسعه خوشه‌هاي صنعتی از مدل هاي نويني است كه پس از يك دهه فعاليت مستمر، هم اكنون در كشور بومي شده و پس از موفقيت هاي كسب شده، زمينه انتشار آن به ساير كشورها نيز فراهم شده است.
اميد است تلاش مولفين اين كتاب در جهت آشنايي بيشتر علاقه مندان به مدل توسعه خوشه هاي كسب و كار مفيد واقع شده و گوشه اي از مفاهيم مربوطه را انتقال دهد.
خوشههای صنعتی مفهوم گستردهای دارند و مباحث زیادی پیرامون نقش و تأثیر آنها در توسعه‌ی منطقهای مطرح شده است (معرفی،14:1390).
خوشه‌ی صنعتی، به تمرکز پیوند یافته‌ی صنایع کوچک و متوسط با پیشینه‌ی تاریخی مشترک، در یک فضای جغرافیایی گویند که با ارتقاء ظرفیتهای یادگیری، برای استفاده‌ی بهینه از منابع و دستیابی به مزایای گوناگون، به همکاری و رقابت میپردازند. پیدایش الگوی توسعه خوشهای برای اولین بار از طرف آلفرد مارشال[1] در انگلستان به سال 1890 برمی‌گردد. وی سه بحث عمده در مورد پیامدهای خارجی مکان تجاری از همجواری جغرافیایی متمرکز بنگاههای مشابه را بحث میکند (Simpson,2007). این مباحث شامل این موارد بوده است: تمرکز در یک مکان، موجب شکل گیری بازار نیروی کار محلی می‌شود؛ هم مکانی به تجمعات صنعتی امکان میدهد که نهادههای یک صنعت با تنوع بیشتر و هزینه پایینتری صورت پذیرد؛ دانش در چنین تجمعاتی به آسانی سرریز می‌شود. این ایده بعد از حدود یک قرن، و در اواخر دهه‌ی 1970 دوباره در ایتالیا مطرح شد و از آن به بعد، این موضوع در ادبیات توسعه منطقهای و جغرافیای اقتصادی به شدت مورد توجه نویسندگان مختلف قرار گرفته است (Parrilli,2009).
نزدیک به سه دهه است که محققان و سازمانهای جهانی زیادی نظیر سازمان بین‌المللی کار[2]، سازمان توسعه‌ی صنعتی سازمان ملل متحد[3]و... برنامه‌هاي توسعه مبتني بر رويكرد شبكه و خوشه صنعتی را مورد تأکید قرار داده و به دنبال درک نقش خوشههای صنعتی و اثرات آنها بر یادگیری، نوآوری و تحریک توسعه منطقهای هستند. موفقیتهای چشمگیر خوشههای صنعتی در کشورهای توسعه یافته و همچنین مطالعه و تجربه آن در کشورهای در حال توسعه این نگرش را ایجاد کرد که صنعت تولیدی، محرکه اصلی جوامع توسعه یافته و رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه است. توسعه از طريق خوشههای صنعتی، نقش محوري و بارزي در سياستهاي اقتصادي و صنعتي كشورهاي توسعه يافته، ايفا می‌نماید. به عبارت دیگر، موفقیتهای صنایع کوچک و متوسط[4] نسبت به صنایع بزرگ تا جایی بود که بیشتر محققان و اندیشمندان از این صنایع به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی یاد می‌کنند. مطالعات نشان میدهد که علت موفقیت صنایع کوچک و متوسط، در عملکرد خوشهای آنها میباشد که با پیوستگی مشترک با منابع به وجود آمده است (Lake,2004). بر همین مبنا، در حال حاضر رویکرد الگوی توسعه خوشهای، جایگزین تمرکز بر راهبردهای سنتی توسعه اقتصادی نیازهای فردی بنگاه شده است. چرا که خوشه صنعتی با مزایای حاصل از همجواری و هم مکانی، به وجود آوردن فرصت و تهدیدهای مشترک و نظایر آن، منجر به رشد و توسعه منطقهای، ایجاد اشتغال و در نهایت بالا بردن ارزشهای منطقه میگردد.
[1]- Alfred Marshall
[2]- ILO:International Labour Organization
[3] - UNIDO: United Nations lndustrial Development Organization
[4] - SMEs
مطالب مرتبط
