کتاب معرفی مهمترین ماهواره های سنجش از دور در منابع زمینی

وضعیت سنجش از دور در ایران(سازمانها و شرکت‌های ارائه‌دهنده و استفاده کننده از این تکنولوژی):
   ایران با سابقه ای بیش از چند دهه در زمینه سنجش از دور ماهواره ای، یکی از مستعدترین کشورهای آسیا در این زمینه است. استفاده از فن سنجش از دور در ایران از سال 1351 یعنی همزمان با پرتاب اولین ماهواره منابع زمینی(لندست 1) آغاز گردید و به صورت طرحی تحت عنوان "طرح استفاده از ماهواره" در سازمان برنامه و بودجه پیگیری شد.
   مرکز سنجش از دور ایران:
   در حال حاضر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی و هیئت دولت، وظیفه دریافت، توزیع و پردازش اطلاعات ماهواره ای منابع زمینی به عهده مرکز سنجش از دور ایران است. این مرکز علاوه بر استفاده از امکانات سخت افزاری، نرم افزاری و نیروی انسانی مجرب و کارآمد در زمینه سنجش از دور، دارای ایستگاه گیرنده ماهواره ای نیز می باشد. مرکز سنجش از دور ایران متولی امور آرشیو ملی اطلاعات ماهواره ای بوده و کلیه اطلاعات اخذ شده و خریداری شده را در آرشیو خود نگهداری ‌نموده و برحسب تقاضا در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد.
   در حال حاضر مرکز سنجش از دور ایران با پوشش نسبتاً کامل چند ماهواره، توانسته است پیشرفت زیادی در زمینه تهیه تصاویر ماهواره ای در مقیاس های مختلف، همچنین تفسیر داده ها و اطلاعات رقومی داشته باشد. برخی از اطلاعات دریافت شده و مقیاس آنها به اختصار عبارتند از:
   - لندست با سنجده های TMو Mss : 1:1000000 و 1:500000 و 1:250000
   - لندست با سنجنده ETM+ : 1:100000 و 1:50000
   - IRS با سنجنده Pan : 1:100000 و 1:50000 و 1:25000
   - IRS با سنجنده Liss III : 1:100000 و 1:50000
   - Spot با سنجنده های XS و 1:100000 :Pan و 1:50000
   - اطلاعات IKONOS: 1:50000 و 1:25000 و 1:10000 و 1:5000

 سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور:
   بخش سنجش از دور در سازمان زمین‌شناسی در سال 1362 با هدف بهره گیری از فن آوری روز ماهواره ای در بررسی‌های زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی شکل گرفت. داده های ماهواره ای موجود بصورت دو پوشش کامل سراسری از داده‌های لندست(TM & ETM) و یک پوشش سراسری داده های رادار و بطور پراکنده داده های اسپات و کاسموس می‌باشد.
   بررسی‌ها در گروه دورسنجی بصورت زیر انجام می‌شود:
   1- پیش پردازش و پردازش داده های ماهواره های گوناگون و تهیه عکس- نقشه ارتو در مقیاس‌های مختلف برای تمامی کاربران.
   2- توسعه روش‌های مختلف پردازش تصویر و الگو سازی برای آشکار سازی و شناسایی عوارض و پدیده های مختلف زمین‌شناسی- اکتشافی.
   3- بررسی و مطالعه داده های ماهواره ای مختلف و گسترش کاربرد آنها در بررسی های زمین‌شناسی مهندسی، زیست محیطی و اکتشافی یا انجام پروژه های نمونه.
   4- تهیه نقشه های موضوعی بر اساس داده های ماهواره ای مانند واحدهای سنگی، دگرسانی‌ها، شکستگی‌ها، کاربری اراضی، زمین ریخت شناسی، رسوبات عهد حاضر نواحی امید بخش معدنی و ...
   5- بررسی و مطالعه در مورد پدیده های پویای زمین‌شناسی با استفاده از فن‌آوریهای نوین ماهواره ای(ماهواره های موقعیت یاب و منابع زمینی) به منظور پیش بینی و جلوگیری از خسارات جانی و مالی ناشی از عملکرد آنها.
   6- تهیه مدل ارتفاعی(DEM) با استفاده از داده های ماهواره ای و نقشه های توپوگرافی و انجام شبیه سازی پرواز بر روی آنها.
   7- بررسی طرح‌ها و پروژه های ملی و ناحیه ای دورسنجی در زمینه زمین‌شناسی و اکتشاف.
   8- انجام بررسی های دورسنجی به منظور اکتشاف در زونهای 20 گانه.
   9- انجام بررسی های دورسنجی بمنظور اکتشافات موضوعی از قبیل اکتشاف طلا، پتاس و ...
   10- اجرای دوره های آموزشی در زمینه دورسنجی با کاربرد در زمین شناسی و اکتشاف.
    برنامه های آموزشی سازمان زمین شناسی:
   1- برگزاری گردهمایی های سالیانه و کارگاه های آموزشی
   2- برپایی معاونت دورسنجی در تعدادی از مراکز سازمان و همچنین آموزش کارشناسان مربوطه
   3- هدایت پایان نامه های کارشناسی ارشد زمین شناسی و معدنی با استفاده از داده های ماهواره ای
   4- توسعه گروه دورسنجی همراه با آموزش کلیه پرسنل و کارآموزان
   همکاری با دیگر ارگانها و شرکتها:
   همکاری با شرکت‌های ایرانی و خارجی در انجام پروژه های دورسنجی شامل:
   الف) اکتشاف لایه های ذغالدار در ناحیه مزینو(پروژه آبدوغی).
   ب) بررسی حوضه آبریز رودخانه دالکی و تهیه نقشه زمین شناسی 1:1000000 منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای (همکاری با شرکت دزآب).
   ج) بررسی دورسنجی حوضه آبریز آجی‌چای به منظور بهره برداری بهینه از آب پشت سد شهید مدنی(همکاری با شرکت قدس نیرو).
   د) همکاری با شرکت BHP به منظور اکتشاف مس و طلای پورفیری در کمربند ارومیه – دختر.
   ه) همکاری با کارشناسان روسی در زمینه دورسنجی.
   و) همکاری با کارشناسان کانادایی در زمینه دورسنجی و همایش ژئومتیکس.
   ز) بررسی دورسنجی به منظور بهینه سازی بهره برداری معدنی(همکاری با شرکت آمریکایی).
   سازمان جغرافیایی ارتش:
   در سال 1300 هجری شمسی تاسیس شده و علاوه بر انجام فعالیتهای نقشه برداری جغرافیایی در زمینه سنجش از دور هم در موارد زیر فعالیت می‌کند:
   1- انجام تصحیحات هندسی و عملیات تعبیر و تفسیر تصاویر هوایی و ماهواره ای.
   2- بازنگری نقشه های قدیمی با روش‌های مختلف بهره برداری از تصاویر ماهواره ای و عکسبرداری هوایی.
   3- برگزاری دوره های مختلف(نظری و عملی) پیشرفته مهندسی نقشه برداری، دورسنجی و علوم جغرافیایی.
   سازمان فضایی ایران:
   این سازمان یکی از معاونت‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌باشد. این سازمان به منظور انجام امور مطالعاتی، پژوهشی، طراحی، مهندسی و اجرا در زمینه فناوری های خدمات فضایی و سنجش از دور و تقویت شبکه های ارتباطی و فناوری فضایی در داخل و خارج از کشور تشکیل شده است. این سازمان مجری مصوبات شورای عالی فضایی ایران می‌باشد که به منظور استفاده از فناوری فضایی و استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو و حفظ منافع ملی و بهره برداری از علوم و فناوری فضایی در جهت توسعه اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناوری کشور و با حضور ریاست جمهور تشکیل گردیده است.

مرکز ملی اقیانوس‌شناسی ایران:
   این مرکز یک مرکز تحقیقاتی و آموزشی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌باشد و از سال 1992 فعالیت خود را در راستای همکاری با یونسکو آغاز نموده است. این مرکز به آزمایشگاه های انجمن سنجش از دور اروپا متصل است و بیشتر در زمینه کارگاه های آموزشی با آنها همکاری می‌کند.
   پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله:
   این پژوهشگاه به پیشنهاد یونسکو و تصویب هیات وزیران در سال 1368 تاسیس گردید. در این مرکز سیستم اطلاعات جغرافیایی با هدف گردآوری، ذخیره سازی، پردازش بهنگام، تحلیل کلیه اطلاعات جغرافیایی و لرزه ای، ژئوتکنیکی، سازه ای و بکار گیری آن در نقشه های پهنه بندی خطر و خطر پذیری تشکیل شده است. امکانات بانک‌های اطلاعاتی، نرم افزاری و سخت افزاری این مرکز پاسخگوی کلیه نیازهای پژوهشی و فن آوری پژوهشگاه می‌باشد.
   طرح‌های انجام شده با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی:
   1) تهیه نقشه های روانگرایی ایران در مقیاس 1:1000000
   2) تهیه نقشه پهنه بندی خطر زلزله در کشور
   3) تهیه نقشه های پهنه بندی ژئوتکنیکی استان لرستان
   4) تهیه نقشه های پهنه بندی ژئوتکنیکی تهران
    وزارت نیرو:
   این وزارتخانه با خرید تصاویر لندست(ETM) درپروژه های مختلف از آنها استفاده می‌کند. این پروژه ها عبارتند از:
   1) استفاده از GIS و RS در گزارش تفصیلی دشت تموج، آب منطقه‌ای آذربایجان غربی.
   2) انجام مطالعات اولیه در خصوص کاربرد تصاویر ماهواره ای به منظور بررسی آب‌های زیرزمینی.
   3) استفاده از تصاویر لندست TM جهت مطالعه سواحل.
   4) استفاده از تصاویر ماهواره ای در برف‌سنجی و مدیریت منابع آب ایران.
   شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری:
   در سال 1370 با توجه به نیاز شهرداری تهران به ساماندهی و جمع آوری اطلاعات، واحد مکانیزاسیون نقشه های طرح های تفصیلی شهر تهران به منظور رقومی نمودن نقشه‌های تفصیلی طرح‌های اجرایی شهر تهران شروع به فعالیت نمود و متعاقب آن با راه اندازی واحد GIS شهرداری تهران در اواخر سال 1371 و تلفیق این دو واحد ساختار جدید این شرکت شکل گرفت. در حال حاضر این شرکت در مجموعه شهرداری تهران متولی تهیه اطلاعات مکانیزه جغرافیایی و همچنین فراهم‌کننده امکانات استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی می‌باشد.

 فعالیت‌های مرتبط با GIS:
   1) رقومی سازی طرح‌های اجرایی
   2) تهیه نقشه های بلوکی شهر تهران
   3) گردآوری و رقومی‌سازی نقشه های ثبتی و انتقال به نقشه های پوششی
   4) رقومی سازی طرحهای تفصیلی و انطباق بر روی نقشه های پوششی

تاریخچه سنجش از دور جهان

نقطه آغاز علم سنجش از دور مدرن را می‌توان از زمان توسعه پرواز دانست. در سال 1858، اولین عکس‌ هوایی توسط گاسپار فیلیکس تورناکون از فراز شهر پاریس به‌وسیله یک بالن تهیه شد. در واقع، توسعه صنعت هواپیمایی نقطه عطفی در تاریخ سنجش از دور به‌حساب می‌آید. در سال 1908، ویلبر رایت اولین هواپیمای عکاس را رهبری نمود که شخص دیگری در آن به تهیه عکس‌های هوایی می‌پرداخت. در سال‌های آخر جنگ جهانی اول، عکس‌های هوایی به صورت گسترده‌ای برای اهداف شناسایی به‌کار گرفته شدند. اما جنگ جهانی دوم، دوره جدیدی برای عکس‌برداری‌های هوایی به همراه داشت. در این زمان بود که پیشرفت‌های مهمی در صنعت عکس‌برداری حاصل و استفاده از فیلم‌های حساس مادون قرمز رایج شد

با این وجود، بزرگ‌ترین تحول و جهش در فناوری سنجش از دور، با توسعه فناوری فضایی در اواخر دهه 50 میلادی رخ داد. ماهواره‌ها بستری را فراهم می‌کردند تا حسگرها بتوانند از بالاترین ارتفاع ممکن، با تسلط کامل بر سیاره زمین و در موقعیت‌های متوالی، به تهیه و ارسال داده‌ها بپردازند. از آن پس، ماهواره‌ها با داشتن مزایایی چون ماموریت بلندمدت و پوشش جهانی به عنوان سکوی متداول حامل سنجنده‌ها مورد استفاده قرار گرفتند.

امروزه فناوری سنجش از دور گسترش بسیار زیادی یافته است. سنجش از دور علاوه بر جایگاه علمی ویژه خود به عنوان ابزاری در دست دانشمندان علوم مختلف، به عنوان یک تجارت گسترده نیز مطرح است و کشورهای بسیاری وارد این حوزه شده‌اند. نقطه کلیدی توسعه این فناوری، پیشرفت در ساخت انواع سنجنده‌ها و توسعه علم پردازش داده‌ها است. در جهان امروز، نقشه‌برداری، هواشناسی، اقیانوس‌شناسی، زمین‌شناسی و بسیاری از حوزه‌های مشابه کاملاً وابسته به دانش سنجش از دور هستند.

در آغاز قرن بیست و یکم و با پیشرفت بی‌سابقه و سریع در حوزه ارتباطات دیجیتالی، سنجش از دور حتی به خانه‌های مردم عادی نیز وارد شده است. مردم امروزه می‌توانند با استفاده از برخی خدمات اینترنتی، تصاویر ماهواره‌ای موردنظر خود را بر روی رایانه شخصی خود دریافت کنند. حتی امکان دیدن تصاویری از وضعیت خورشید و سیارات منظومه شمسی نیز برای عموم وجود دارد. شاید این پیشرفت را بتوان نشانه‌ای از یک جهش در فناوری سنجش از دور دانست.

ایران

سابقه تهیه عکس‌های هوایی سراسری از ایران به دهه 40 بازمی‌گردد. در کشور ما اولین فعالیت متمرکز برای وارد شدن در حوزه سنجش از دور ماهواره‌ای در سال 1353 به دنبال پرتاب اولین ماهواره منابع زمینی با تاسیس دفتر جمع‌آوری اطلاعات ماهواره‌ای در سازمان برنامه و بودجه وقت صورت گرفت که پس از مدتی دفتر مذکور به مرکز سنجش از دور تغییرنام داد. این مجموعه، در سال 1356، در قالب طرح استفاده از ماهواره، اقدام به خرید و نصب یک ایستگاه گیرنده تصاویر ماهواره‌ای در ماهدشت کرج نمود.

در سال 1371، طبق ماده واحده مصوب مجلس شورای اسلامی، مرکز سنجش از دور ایران در قالب یک شرکت دولتی به وزارت پست و تلگراف و تلفن سابق واگذار شد. متعاقباً در سال 1382، به منظور انجام مصوبات شورای عالی فضایی کشور، تمامی فعالیت‌های حاکمیتی مرکز سنجش از دور ایران به سازمان فضایی ایران محول شد.

فرآیند سنجش از دور

فرآیند سنجش از دور از هفت مولفه تشکیل شده است:

• منبع انرژی یا روشنایی: اولین لازمه سنجش از دور، یک منبع انرژی است که عمل روشن‌سازی یا تهیه انرژی الکترومغناطیس بر روی هدف تحت مطالعه را به عهده داشته باشد.

• تابش و اتمسفر: در هنگام عزیمت انرژی از منبع به هدف، انرژی با اتمسفری که از آن عبور می‌کند، تعامل دارد. این پدیده ممکن است بار دومی نیز هنگامی که انرژی از هدف به سنجنده عزیمت می‌کند، اتفاق بیافتد.

• تعامل با هدف: بعد از رسیدن انرژی به هدف، با توجه به خصوصیات انرژی و هدف، تعامل صورت می‌گیرد.

• ثبت انرژی به وسیله حسگر: بعد از اینکه انرژی توسط هدف پراکنده یا از آن ساطع شد، سنجنده دوردستی تشعشع الکترومغناطیس حاوی اطلاعات سطح را جمع‌آوری و ضبط می‌کند.

•  انتقال، دریافت و پردازش: انرژی ضبط‌شده توسط سنجنده به شکل الکترونیکی به یک ایستگاه دریافت و پردازش برای بازسازی تصویر اخذشده انتقال می‌یابد.

• تفسیر و تحلیل: تصویر به صورت بصری و یا رقومی تفسیر شده و اطلاعات لازم درباره هدف استخراج می‌شوند.

• کاربرد: جزء پایانی فرآیند سنجش از دور عبارتست از استفاده از اطلاعات استخراج شده برای درک بهتر، کشف اطلاعات جدیدتر و یا کمک به حل یک مساله خاص.

تابش الکترومغناطیس

تابش الکترومغناطیس، حاملی از انرژی الکترومغناطیس است که نوسان میدان الکترومغناطیس را در فضا یا ماده انتقال می‌دهد. تابش الکترومغناطیس دارای هر دو ویژگی حرکت موجی و ذره‌ای است.  از نقطه‌نظر موجی، تابش الکترومغناطیس را می‌توان به عنوان یک موج عرضی حاصل از یک میدان الکتریکی و یک میدان مغناطیسی در نظر گرفت که به طور عمود بر هم ارتعاش می‌کنند.

تابش الکترومغناطیس در خلاء با سرعت نور و در جو با سرعتی کمتر حرکت می‌کند. تابش الکترومغناطیس را در تئوری ذره‌ای می­توان به صورت فوتون یا کوانتوم به حساب آورد.

تابش الکترومغناطیس دارای چهار مشخصه فرکانس، راستای انتقال، دامنه و صفحه پلاریزاسیون است که هر کدام حاوی محتوای اطلاعاتی متفاوتی است و در سنجش از دور اهمیت زیادی دارند.

تابش الکترومغناطیس به صورت مجموعه پیوسته‌ای از طول موج‌ها و فرکانس‌ها از طول موج کوتاه امواج کیهانی تا طول موج بلند امواج رادیویی انجام می‌گیرد که می‌توان بر اساس فرکانس یا طول موج، طیف الکترومغناطیس را تعریف کرد.

محدوده‌های طول موج دارای نام‌های مختلفی هستند که از اشعه گاما، اشعه X ، ماورای بنفش، نور مرئی، مادون قرمز، امواج رادیویی به‌ترتیب از طول موج کوتاه به بلند تشکیل می‌شوند.

تمامی این طیف قابل استفاده در سنجش از دور نیست. طول موج‌هایی که در سنجش از دور بیش از همه مورد توجه هستند، طول موج‌های مربوط به تابش مرئی، مادون قرمز و مایکروویو هستند.

               طیف الکترومغناطیس و کاربردهای آن

انواع سنجش از دور

براساس نوع منبع انرژی مورد استفاده، سنجش از دور به دو دسته سنجش از دور فعال و سنجش از دور غیر فعال تقسیم می‌شود. سنجش از دور غیرفعال هنگامی مطرح می‌شود که یک منبع طبیعی انرژی که عمدتاً خورشید است، مورد استفاده قرار گیرند. سنجنده‌های فعال، امواجی را از خود تولید می‌کنند و با تاباندن آن به سمت هدف مورد‌نظر و دریافت بازتابش حاصل از آن، به هندسه یا ویژگی‌های هدف پی می‌برند. انواع سنجنده‌های راداری یا لیزری نمونه بارز این نوع هستند.

با توجه به محدوده‌های انرژی الکترومغناطیس به کار رفته و خصوصیات آنها در محدوده‌های طیفی نوری،حرارتی وماکروویو، سنجش از دور نوری، سنجش از دور حرارتی و سنجش از دور مایکروویو مطرح می‌شوند. سنجش از دور اشعه ایکس و گاما در مقیاس محدودتری مطرح هستند.

سکوها ، سنجنده‌ها و سامانه‌های دریافت و پردازش

سکوها وظیفه حمل سنجنده و سایر قسمت‌های ماهواره را بر عهده دارند. ماهواره و هواپیما دو نمونه متداول سکو­ها هستند. سکوها در دو مدار خورشیدآهنگ و زمین‌آهنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب مدار سکو با توجه به هدف طراحی‌شده برای ماموریت انجام می‌شود.

ماهواره‌های سنجش از دور عمدتاً در مدارهای خورشیدآهنگ قرار می‌گیرند تا زاویه بازتابش نور خورشید در نقاط مختلف زمین در تناوب‌های مختلف چرخش ماهواره ثابت باشد و از بالای هدف در زمان ثابتی عبور کنند. مدارهای زمین‌آهنگ برای کاربردهایی که به اطلاعات همزمان با توان تفکیک زمانی بالا مانند هواشناسی، نیاز است، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سنجنده‌های نصب‌شده بر روی سکو­ها، جمع‌آوری اطلاعات بازتابی از پدیده‌ها را برعهده دارند. سنجنده‌ها به طور کلی، به دو دسته سامانه‌های اسکن‌کننده و غیراسکن‌کننده تقسیم می‌شوند که هرکدام ممکن است از دو دسته تصویربردار و یا غیرتصویربردار باشند. در سنجش از دور عمدتاً سنجنده‌های گروه تصویربردار که خروجی تصویر تهیه می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. سنجنده‌های غیرتصویربردار برای تهیه پروفایل به کار گرفته می‌شوند.

داده‌هایی که از طریق سنجنده‌ها به‌دست می‌آیند، باید ذخیره و دریافت شده و مورد پردازش قرار گیرند تا به اطلاعات مفید و قابل استفاده تبدیل شوند. ارسال داده از بستر به گیرنده‌های زمینی ممکن است بلادرنگ یا همراه با تاخیر باشد که هر یک کاربرد خاص خود را دارد.

نی بازتاب طیفی گیاه، درصد بازتابش از پوشش گیاهی سبز را نشان می‌دهد. این منحنی کلید تفکیک پدیده‌های مختلف سطح زمین است.

توان تفکیک

توان تفکیک به عنوان شاخصی که معرف دقت سنجنده در اخذ جزئیات بیشتر است، تعریف می‌شود. ماهواره‌ها و سنجنده‌ها با چهار نوع توان تفکیک شناخته می‌شوند. توان تفکیک مکانی مربوط به توان آشکارسازهای سنجنده در ارائه ابعاد پیکسل‌های خروجی کوچک‌تر است. توان تفکیک طیفی نشان­دهنده تعداد و خصوصیات باندهایی است که سنجنده در آنها به تهیه تصویر می‌پردازد.

توان تفکیک زمانی به مدت زمانی اطلاق می‌شود که یک منطقه مجدداً تصویربرداری شود و به طور مستقیم به مدار سکو مرتبط است. قدرت تفکیک رادیومتریک نیز به تعداد بیت‌های حافظه اختصاص داده‌شده برای ذخیره‌سازی اطلاعات یک پیکسل اطلاق می‌شود.

توان تفکیک مکانی وابسته به ابعاد پیکسل‌های زمینی است. (منبع: Jensen, John R., 2007, Remote Sensing of the Environment: An Earth Resource Perspective)

پردازش داده‌های سنجش از دور

تجزیه و تحلیل تصاویر سنجش از دور از طریق متدها و تکنیک‌های پردازش تصویر شامل پردازش تصویر آنالوگ و پردازش تصویر رقومی صورت می‌گیرد.

پردازش تصویر آنالوگ یا بصری بر روی کپی‌های سخت مانند عکس‌های هوایی اعمال می‌شود. در تجزیه تحلیل تصاویر از عناصر تفسیر مانند شکل، سایز، بافت، همراهی، تن، رنگ، پارالاکس، الگو، ارتفاع، سایه، مکان استفاده می‌شود.

پردازش تصویر رقومی مجموعه‌ای از تکنیک‌هایی است که برای دستکاری تصاویر با رایانه استفاده می‌شود و عمدتاً شامل مراحل زیر است:

پیش‌پردازش: مراحلی را که برای رفع نقایص و خطاهای تصاویر خام دریافت‌شده از سنجنده‌ها با هدف تصحیح یا جبران خطاهای سیستماتیک صورت می‌گیرد را شامل می‌شود. این مرحله شامل تصحیحات هندسی، رادیومتریک و اتمسفری است.

نمایش و بارزسازی تصویر به عملیات لازم برای ارتقای کیفی تصاویر به سطحی بهتر و قابل درک به منظور استفاده از توانایی­های تحلیل چشم انسان اطلاق می‌شود.

استخراج اطلاعات آخرین مرحله در به‌دست آوردن خروجی نهایی فرایند مزبور است. بعد از دو مرحله پیشین، تصاویر با استفاده از روش‌های کمّی تجزیه و تحلیل می‌شوند تا هر پیکسل به کلاس خاصی اختصاص داده شود. فرایند طبقه‌بندی، به دو صورت نظارت‌شده و نظارت‌نشده صورت می‌گیرد. بعد از تکمیل طبقه‌بندی ارزیابی، صحت طبقه‌بندی با مقایسه نمونه­هایی از تصویر با حقایق زمینی انجام می­شود.

نتایج پایانی این فرایند به تصاویر، نقشه­ها، داده‌ها و گزارش‌هایی ختم می‌شود که ارائه‌دهنده اطلاعاتی در خصوص منابع داده‌، روش‌های تحلیل، خروجی و قابلیت اطمینان به آن است.

نرم‌افزارهای سنجش از دور

به نظر می‌رسد که جدی‌ترین نرم‌افزار رایگان سنجش از دور، نرم افزار Chips باشد. با این وجود این نرم‌افزار، دیگر توسعه داده نمی‌شود و آخرین نسخه آن، 7/4 برای ویندوز است. تعداد زیادی از نرم‌افزارهای سنجش از دور به صورت منبع باز برای تجزیه و تحلیل داده‌های سنجش از دور چندطیفی و اَبَرطیفی از APIهای قابل برنامه‌نویسی تا نرم‌افزارهای کامل مانند GRASS موجود است. نرم‌افزار آموزشی DIPS نیز به آموزش مفاهیم پردازش تصویر در یک محیط شبیه‌سازی‌شده می‌پردازد.

نرم‌افزارهای تجاری سنجش از دور توسط شرکت‌های متعددی تهیه و توزیع می‌شوند که محصول هر کدام، نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارد. از این میان، می‌توان به نرم‌افزارهای تخصصی سنجش از دور ENVI، PCI Geomatica ، ERDAS، ERMapper، Idrisi و Ilwis  اشاره کرد.  

کاربردهای سنجش از دور

اگر از کاربرد قدیمی سنجش از دور در حوزه شناسایی نظامی صرف‌نظر کنیم، سنتی‌ترین و معروف‌ترین کاربرد سنجش از دور در نقشه‌برداری و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. اصولاً اختراع هواپیما و به‌ویژه دستیابی بشر به ماهواره، دنیای نقشه‌برداری را متحول کرد.

امروزه این امکان وجود دارد که دقیق‌ترین نقشه‌های جغرافیایی در حداقل زمان ممکن در مقیاس‌های محلی و جهانی تهیه شده و تغییرات آن به‌طور مداوم ثبت و ضبط شوند. با پیشرفت فناوری سنجنده‌ها و پردازش داده، سنجش از دور علاوه بر نقشه‌برداری توانست دنیای هواشناسی را نیز با جهش مواجه کند. امروزه سنجش از دور طیف بسیار وسیعی از کاربردها را پیدا کرده است.

بررسی و شناخت فضای بیکران، پایش محیط زیست، اقیانوس‌شناسی، رصد و کمک به پیشگیری و مدیریت بلایای طبیعی (سیل، زلزله، سونامی و ...)، کویرزدایی، اکتشاف و استخراج منابع زیرزمینی، امداد و نجات و رصد تغییرات آب و هوای جهان از دیگر زمینه‌های کاربردهای سنجش از دور هستند.