این پاسخنامه توسط تیم تخصصی روستاشهر به سرپرستی ابوالفضل معرفی تهیه و تنظیم شده است. این پاسخنامه در 58 صفحه سعی نموده است تمامی گزینه های موجود در سوالات را به صورت تشریحی توضیح دهد و نهایت تلاش را داشته است تا به صورت کامل به موضوع سوال پرداخته و بخش هایی که در سالهای آتی از این سرفصل ها امکان دارد سوال مطرح شود را پوشش دهد.

با مشاهده یکی از نمونه پاسخ های تشریحی این پاسخنامه، به جامع بودن این پاسخنامه پی خواهید برد. لازم به ذکر است که این کار نیز مانند دیگر کارها، نقدهایی نیز دارد که ما بی صبرانه شنوایی پیشنهادات و انتقادهایی شما عزیزان خواهیم بود

بنابراین برای داوطلبان دکتری در گروه های مختلف علوم جغرافیایی، مطالعه و دریافت این فایل توصیه می شود

لازم به ذکر است که تنها مرجع انتشار این پاسخنامه، وب سایت پی دی اف یار می باشد که با همکاری سایت روستاشهر، اقدام به تهیه و نشر این پاسخنامه ارزشمند به داوطلبان دکتری علوم جغرافیایی نموده است.

چنانچه در خصوص پاسخنامه سوال و یا پیشنهادی داشتید با ما مکاتبه نمایید

شاخص آماری انحراف استاندارد، برای کدام مقیاس های اندازه گیری مناسب است؟

الف) نسبی، اسمی ب) فاصله ای، اسمی ج) رتبه ای، فاصله ای د) فاصله ای، نسبی

برای پاسخ به این سوال لازم است ابتدا مقایس های اندازه گیری و شاخص های آماری را بشناسیم:

انواع مقیاس های اندازه گیری

مقیاس اسمی Nominal scale

مقیاس ترتیبی یا رتبه‌ای ordinal scale

مقیاس فاصله ای Interval scale

مقیاس نسبی Ratio scale

مقیاس اسمی Nominal scale

عبارت اسمی، یعنی نام‌گذاری کردن. در مقیاس اسمی، افراد همانند، از نظر یک صفت ویژه، در یک دسته قرار می‌گیرند. ملاک طبقه‌بندی در این نوع مقیاس، بر ویژگی‌های مشترک افراد یا رویدادها، مبتنی است و به عبارت دیگر، ویژگی‌ها، صرفاً در مقوله‌هایی رده‌بندی می‌شوند؛ بی آن که هیچ رابطه ریاضی بین مقوله‌ها ضرورت داشته باشد.

مثال: فرض کنید که محققی مایل است تا تعداد دانش آموزان شاد و غمگین را در یک کلاس بررسی کند. اگر وی پس از مصاحبه با هر کودک و با استفاده از قاعده ای خاص، او را در مقوله شاد و غمگین رده‌بندی کند، در این صورت، محقق از مقیاس اسمی استفاده کرده است. هیچ رابطه ریاضی یی بین شاد و غمگین فرض نمی‌شود و آن ها تنها دو مقوله متفاوتند. هر چند به این مقوله‌ها می‌توان 0 و 1 را نسبت داد، اما این دو عدد، هیچ رابطه‌ای با مقادیر صفت متغیر (شاد و غمگین) ندارند.

مقیاس ترتیبی یا رتبه‌ای ordinal scale

عبارت ترتیبی؛ یعنی ترتیب دادن. مقیاس رتبه‌ای، مقیاسی است که افراد یا اشیا را از لحاظ صفت ویژه، رتبه‌بندی می‌کند. در این مقیاس به تعداد افراد، رتبه وجود دارد. در مقیاس رتبه‌ای، اعداد فقط اطلاعاتی درباره سلسله مراتب یا به عبارتی، رتبه اشیاء یا افراد در طول مقیاس، فراهم می‌ورند؛ مثل طبقه اجتماعی – اقتصادی.

در مقیاس رتبه ای نه تنها تفاوت كیفی متغیر ها مشخص می شود (مانند مقیاس اسمی) بلكه برتری و یا كم تری مقدار و درجه ی صفت مورد بررسی نیز، نشان داده می شود. بدین معنا كه افراد مورد مطالعه از نظر صفت مورد نظر، از بیش ترین تا كم ترین مقدار آن صفت درجه بندی و مرتبه هر فرد نسبت به دیگران مشخص می شود.

فرض کنید که مشاهده گر در مثال قبلی ما، با تمام کودکان کلاس مصاحبه کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی نموده است. اکنون شادی هر کودک را می توان بر حسب رتبه مشخص کرده و سپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی کرد. با مشخص کردن ترتیب دانش آموزان بر حسب شادی، مشاهده گر یک مقیاس ترتیبی به وجود آورده است.

مقیاس فاصله ای Interval scale

این مقیاس از مقیاس های قبلی كامل تر است. در این نوع اندازه گیری، نه تنها افراد از نظر صفت مورد مطالعه طبقه بندی می شوند و رتبه هر فرد تعیین می شود، بلكه تفاوت هر فرد با فرد دیگر را نیز می توان تعیین كرد. این مقیاس به ما اجازه می دهد، میانگین و انحراف معیار پاسخ های مرتبط با متغیر های مختلف را محاسبه كنیم.

به عبارت دیگر این مقیاس نه تنها قادر است افراد را با توجه به خصوصیت مشخصی گروه بندی كند و رتبه ها را درون گروه های مشخص سازد، بلكه قادر است مقدار این تفاوت را اندازه گیری و تفاوت بین اشخاص را مشخص سازد.

در حقیقت نه تنها ترتیب اشیا بلکه فاصله بین آن ها نیز مشخص می گردد. علاوه بر آن در این مقیاس مبدا صفر وجود ندارد.

برای مثال در یک آزمون نمره یک دانش آموز 20 و نمره دیگری 18 است.

بنابراین مقیاس فاصله ای با فراهم آوردن واحد ثابت اندازه گیری، به تفاوت بین اعداد، معنا می دهد.

مقیاس نسبی Ratio scale

مقیاس نسبی دقیق ترین مقیاس اندازه گیری است. خصوصیات ممتاز مقیاس نسبی داشتن نقطه ای دقیق برای شروع است كه آن را صفر مطلق می نامیم. و از این رو، نارسایی نقطه دلخواه برای شروع در مقیاس ترتیبی را جبران می كند. صفر مطلق مقیاسی معنا دار در یك مقیاس اندازه گیری است. این مقیاس قوی ترین مقیاس اندازه گیری بین چهار مقیاس موجود است.

نکته مهم این است که چنان چه متغیری را در مقیاس بالاتر، اندازه گیری کرده ایم می توانیم به مقیاس های سطح پایین تر تبدیل کنیم ولی عکس آن امکان پذیر نیست.

برای توصیف جامعه یا نمونه‌ی آماری به طور معمول از سه نوع شاخص یا معیار استفاده می‌شود.

شاخص‌های تمایل به مرکز
شاخص‌های پراکندگی
شاخص‌های تقارن توزیع

شاخص‌های تمایل به مرکز

شاخص‌های تمرکز: مقادیر (کمی یا کیفی) که بیانگر میزان تمرکز داده‌ها هستند، شاخص‌های تمرکز –معیارهای مرکزی[1] نامیده می‌شوند.

از معروف‌ترین شاخص‌های تمرکز می‌توان به میانگین[2]– مرکز ثقل داده‌ها- برآیند مقادیر، میانه[3] مقدار میانی در صورتی که داده‌ها به ترتیب قرارگیرند و نما[4]- ویژگی با بیشترین فراوانی- اشاره کرد.

در بررسی‌های آماری عبارت‌هایی نظیر: میانگین (متوسط) درآمد در جامع، میانه (حد وسط) میزان تحصیلات و مدل خودرو با اکثریت میزان تصادفات (نما یا مد) صحبت به میان می‌آید.

جدا از شیوه و نحوه محاسبه، هر یک از این شاخص‌ها، کاربردهای متفاوتی نیز دارند و جنبه‌ی خاصی از خصوصیات جامعه یا نمونه را نشان می‌دهند.

میانگین

مقدار برآیند یا مرکز ثقل داده‌ها توسط میانگین بیان می‌شود. برای محاسبه آن کافی است که همه داده‌ها را با هم جمع کرده و بر تعدادشان تقسیم کنیم. متوسط فاصله میانگین از داده‌ها برابر صفر است. به این ترتیب میانگین، برآیند داده‌ها را نشان می‌دهد. میانگین برای داده‌های کمی قابل محاسبه است.

استفاده از میانگین و بهره‌گیری از خواص آن، در بررسی و تحلیل‌های آماری بسیار مقید است. زیرا در محاسبه آن همه داده‌ها نقش خواهند داشت.

میانه

اگر داده‌ها را از کوچک به بزرگ مرتب سازیم، داده‌ای که در وسط قرار گرفته است، میانه خواهد بود. میانه را می‌توان مقداری در نظر گرفت که 50% داده‌ها از آن کمتر با بیشتر هستند. میانه را برای داده‌های کمی و کیفی ترتیبی می‌توان محاسبه کرد. درحقیقت می‌توان میانه را یک نقش متعادل بین تعداد داده‌ها در نظر گرفت. از نظر میانه بزرگی یا کوچکی داده‌ها مهم نیست، بلکه تعداد و ترتیب آن‌ها در محاسبه میانه نقش دارد.

نما

نما برای داده‌های کمی و کیفی قابل محاسبه است و داده‌ای است که بیشتری تکرار یا فراوانی را داشته باشد. در حقیقت نما را می‌توان نماینده اکثریت جامعه دانست. از آنجایی که فقط تعداد تکرار (نه ترتیب و نه مقدار داده‌ها) در محاسبه نما نقش دارد، نسبت به مقادیر بزرگ و کوچک حساس نیست و مقدار نما تحت تاثیر مقادیر بزرگ و کوچک نخواهد بود.

شاخص‌های پراکندگی

تغییرات و پراکندگی داده‌ها توسط شاخص یا معیارهای پراکندگی قابل اندازه‌گیری است. با انجام محاسباتی، معیاری عددی برای میزان پراکندگی داده‌ها بدست می‌آید. هرچه مقدار این معیار بزرگتر باشد، نمایانگر پراکندگی بیشتر داده‌ها خواهد بود. و برعکس با کوچک بودن این معیار، متوجه می‌شویم که داده‌ها به یکدیگر نزدیک هستند.

دامنه تغییرات

حداکثر میزان تغییرات توسط این شاخص محاسبه می‌شود. اختلاف بین بزرگترین و کوچکترین مقدار، دامنه تغییرات[5] را نشان می‌دهد. این شاخص به راحتی قابل محاسبه است ولی فقط براساس دو مقدار از داده‌ها محاسبه می‌شود.

میانگین انحرافات نسبت به میانگین

برای سنجش پراکندگی بهتر است، بهتر است نقطه‌ای را به عنوان نقطه اصلی در نظر گرفت و پراکندگی داده‌ها را نسبت به آن سنجید. در محاسبه میانگین انحرافات نسبت به میانگین[6]، نقطه تمرکز میانگین در نظر گرفته شده و از قدرمطلق اختلاف داده‌ها نسبت به میانگین، یک میانگین گرفته می‌شود. وجود قدرمطلق، محاسبه آن را کمی سخت می‌کند ولی در عوض همه داده‌ها در محاسبه شاخص پراکندگی نقش دارند.

واریانس و انحراف معیار

برای سنجش فاصله یا انحراف داده‌ها نسبت به میانگین، به جای قدر مطلق از مجذور فاصله نیز استفاده می‌کنند. به این ترتیب متوسط مجذور فاصله نسبت به میانگین، معیار دیگری برای پراکندگی نامیده می‌شود که به آن واریانس می‌گویند.

از آنجایی که محاسبه مشتق و انتگرال براساس مجذور (توان دو) راحت‌تر از قدرمطلق است، استفاده از واریانس بر میانگین انحرافات نسبت به میانگین ارجحیت دارد. واحد اندازه‌گیری واریانس به صورت مربع واحد اندازه‌گیری داده‌ها خواهد بود. برای مثال اگر داده‌ها برحسب متر باشند، شاخص‌های تمرکز و پراکندگی به جز واریانس با واحد متر سنجیده می‌شوند. ولی واریانس با واحد متر مربع (به علت استفاده از توان 2) سنجیده خواهد شد. برای رفع این مشکل از جذر واریانس با نام انحراف معیار[7] استفاده می‌شود.

ضریب تغییرات

معیارهای پراکندگی معرفی شده قبل، همگی به واحد اندازه‌گیری داده‌ها بستگی دارند. اگر می‌خواهید میزان پراکندگی را بدون واحد اندازه‌گیری با به صورت درصدی بیان کنید، از ضریب تغییرات استفاده کنید. تعریف ضریب تغییرات برای داده‌های نامنفی به صورت نسبت انحراف معیار به میانگین خواهد بود. به این صورت میزان پراکندگی به ازای یک واحد از میانگین محاسبه می‌شود. این معیار پراکندگی برای مقایسه بین دو جامعه یا دو متغیر که از لحاظ واحد اندازه‌گیری متفاوت هستند به کار می‌رود. برای مثال اگر می‌خواهید بین محصول دو کارخانه، کالای بادوام‌تر را انتخاب کنید، کالای با میانگین بیشتر و پراکندگی کمتر (ضریب تغییرات بزرگتر) را انتخاب خواهید کرد.

شاخص‌های تقارن در توزیع

اطلاع از شاخص‌های تمرکز و پراکندگی و تقارن در توزیع، به درک شکل و الگوی جامعه آماری کمک فراوانی می‌کند.

شاخص‌های تقارن مقایسه‌ای بین شکل توزیع داده‌ها با توزیع نرمال استاندارد ارائه می‌دهد. هرچه مقادیر شاخص‌های تقارن از صفر دور باشند، وجود عدم تقارن در جامعه مورد بررسی مشهودتر است. عدم وجود تقارن به صورت افقی و عمودی با دو معیار چولگی و برجستگی اندازه‌گیری می‌شود.

میعار چولگی

میزان عدم تقارن افقی نسبت به منحنی توزیع نرمال استاندارد را چولگی می‌نامند و به صورت کسری است که صورت آن اختلاف میانگین با نما و مخرج آن انحراف استاندارد است. در نتیجه این معیار به صورت بدون واحد یا درصدی بیان می‌شود. مقدار مثبت نشانگر چولگی به راست و مقدار منفی نشانگر چولگی به چپ است. مقدار صفر نشانگر وجود تقارن افقی در داده‌ها است. در این حالت نما، میانه و میانگین بر یکدیگر منطبق خواهند شد.

در حالتی که چولگی به راست باشد ترتیب معیارهای تمرکز از کم به زیاد – نما، میانه و سپس میانگین خواهد بود
در حالتی که چولگی به چپ باشد، ترتیب معیارهای تمرکز از کم به زیاد- میانگین، میانه و سپس نما خواهد بود.

معیار برجستگی

میزان عدم تقارن عمودی نسبت به منحنی توزیع نرمال استاندارد، برجستگی نامیده می‌شود و به مرتبط با کسری است که صورت آن توان چهارم میانگین اختلاف داده‌ها نسبت به میانگین و مخرج آن توان چهارم انحراف معیار است. برای محاسبه معیار برجستگی این کسر را از عدد 3 که میزان برجستگی برای منحنی نرمال استاندارد است کم می‌کنیم. اگر این تفاضل منفی باشد عدم تقارن به صورت پخی برای داده‌ها در نظر گرفته می‌شود و در صورتی که معیار برجستگی مثبت باشد، نشانگر وجود عدم تقارن به صورت برجستگی نسبت به منحنی نرمال استاندارد خواهد بود.

پاسخ سوال:

در آمار انحراف معیار[8] (که با نماد σ نشان داده می‌شود) یکی از شاخص‌های پراکندگی است که نشان می‌دهد به طور میانگین داده‌ها چه مقدار از مقدار متوسط فاصله دارند. اگر انحراف معیار مجموعه‌ای از داده‌ها نزدیک به صفر باشد، نشانه آن است که داده‌ها نزدیک به میانگین هستند و پراکندگی اندکی دارند؛ در حالی که انحراف معیار بزرگ بیانگر پراکندگی قابل توجه داده‌ها می‌باشد. انحراف معیار برابر با ریشه دومواریانس است. خوبی آن نسبت به واریانس، این است که هم بعد با داده‌ها می‌باشد.

انحراف معیار برای تعیین ضریب اطمینان در تحلیل‌های آماری نیز به کار می‌رود. در مطالعات علمی، معمولاً داده‌های با اختلاف بیشتر از دو انحراف معیار از مقدار میانگین به عنوان داده‌های پرت در نظر گرفته و از تحلیل، خارج می‌شوند.

با توجه به این که انحراف استاندارد نمی تواند در داده های رتبه ای و اسمی مورد استفاده قرار گیرد، بنابراین پاسخ صحیح، گزینه 4 می باشد.

[1] - Centerl Tendency

[2] - Mean

[3] - Median

[4] - Mode

[5] - Range

[6] - Absolute Difference to mean (A.D)

[7] - Standard Deviation

[8] - standard deviation

شاخص آماری انحراف استاندارد، برای کدام مقیاس های اندازه گیری مناسب است؟

الف) نسبی، اسمی ب) فاصله ای، اسمی ج) رتبه ای، فاصله ای د) فاصله ای، نسبی

نظریه هایی که بر اساس مجموعه ای از پیش فرض های اعتقادی، ایدئولوژیک، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی علمی ارائه شوند، چه نام دارند؟

الف) تبیینی ب) تجویزی ج) تطبیقی د) توصیفی

برای به دست آوردن ثبات نتایج ابزار سنجش، از کدام روش می توان استفاده کرد؟

الف) بازآزمایی آزمون ب) آلفای کرونباخ ج) دونیمه کردن د) کودر- ریچاردسون

شکل روبه رو کدام نوع همبستگی را نشان می دهد؟

الف) همبستگی مثبت ب) همبتسگی منفی ج) فاقد همبستگی د) همبستگی مثبت و کامل

وقتی جامعه آماری (یا محدوده مورد مطالعه) دارای ساختار سلسله مراتبی در ابعاد فضایی یا غیر فضایی باشد، کدام روش نمونه گیری مناسب است؟

الف) هدفمند ب) مکانی ج) خوشه ای د) تصادفی ساده

در کدام شیوه پژوهشی، وظیفه پژوهش آزمون نظریه است؟

الف) استقرایی ب) قیاسی ج) استفهامی د) پس کاوی

روش دلفی جزء کدام روش گرد آوری داده ها محسوب می شود؟

الف) بررسی موردی ب) پیمایشی ج) ژرفا نگری د) اقدام پژوهی

کدام گزینه درباره شاخص های گرایش به مرکز و شاخص های پراکندگی درست است؟

الف) انحراف استاندارد، از نوع شاخص های پراکندگی و دامنه تغییرات، از نوع شاخص های گرایش به مرکز است.

ب) میانه از نوع شاخص های گرایش به مرکز و میانگین از شاخص های پراکندگی است.

ج) دامنه تغییرات، از نوع شاخص های پراکندگی و واریانس، از نوع شاخص های گرایش به مرکز است.

د) نما، از نوع شاخص های گرایش به مرکز و انحراف استاندارد، از نوع شاخص های پراکندگی است.

فرضیه های زوجی (صفر و یک) در کدام دسته از پژوهش های علمی کاربرد دارد؟

الف) همبستگی، توصیفی ب) همبستگی، تجربی ج) تجربی، توصیفی د) توصیفی، مشاهده ای

بر اساس کدام دیدگاه علمی، فرضیه ها مورد تایید یا ابطال قرار می گیرند و تایید یا ابطال آنها ابدی نیست؟

الف) عقل گرایی ب) عقل گرایی انتقادی ج) پوزیتویسم د) پوزیتیویسم منطقی

کدام مورد در ارتباط با پژوهش های کمی و کیفی صحیح است؟

الف) در پژوهش های کیفی، جلوه های محیط اجتماعی و چشم اندازها مورد تفسیر و تحلیل قرار می گیرد.

ب) پژوهش های کمی با واقعیت غیر مستقل و الگوها ارتباط داشته و در طی زمان تعییر می کنند.

ج) پژوهش های کمی با جمع آوری داده های کمی و کیفی و روشهای قیاسی به تحلیل و نتیجه گیری می پردازند.

د) پژوهش های کیفی مشتمل بر روش های انتزاعی، قیاسی و مجموعه های تجربی است.

بررسی عوامل یا مکانیسم های موثر در پدیده های اجتماعی با کدام یک از اهداف پژوهش بنیادی مرتبط است؟

الف) پیش بینی ب) استدلال ج) اکتشاف د) تبیین

هدف اصلی روش تحقیق هرمنوتیک چیست؟

الف) تفسیر برداشت ها ب) تجزیه و تحلیل مشاهدات ج) تفسیر معانی د) تحلیل کمی ادراکات

کدام تحلیل آماری با هدف پیش بینی یک یا چند متغییر وابسته با توجه به یک یا چند متغییر مستقل، استفاده می شود.

الف) واریانس ب) همبستگی ج) رگرسیون د) تحلیل عاملی

تأثیر متغیر مزاحم (مداخله گر) از چه طریقی مشخص می شود؟

الف) تأثیر متغییرهای مستقل و تعدیل کننده ب) تأثیر متغییرهای مستقل و کنترل کننده ج) تأثیر متغییرهای وابسته و کمی د) تأثیر متغییرهای مستقل و کیفی

در کدام رویکرد، پردازش منطقی سرچشمه اطلاعات درست است؟

الف) اثباتی ب) تفسیری ج) انتقادی د) کیفی

در کدام نوع مصاحبه، با سوالات منظم اما انعطاف پذیر روبه رو هستیم؟

الف) نیمه ساخت یافته ب) ساخت یافته غیرمحدود ج) ساخت نیافته آزاد د) نیمه ساخت یافته محدود

کدام نوع آزمون آماری، دارای توزیع آزاد است؟

الف) استنباطی ب) پارامتریک ج) توصیفی د) ناپارامتریک

با توجه به میانگین متغییر های (1،2،3،4،5)x، میانگین متعییر 10-x5 کدام است؟

الف) 3 ب) 5 ج) 20 د) 15

جمعیت خانواده های یک شهرک به صورت زیر است، میانه کدام است؟

دوستان عزیز، لطفا قبل از دانلود محصول، اطلاعات مربوط به محصول که در زیر آمده است به دقت مطالعه فرمائید:

۱) فایل ها و تصاویر موجود در سایت تنها با نرم افزارهای مرتبط قابلیت مشاهده دارد و باید این نرم افزراها بر روی سیستم شما نصب شده باشد.

۲)لایه های نرم افزاری مختلف، قابلیت همپوشانی دارند و می توانید با دریافت دیگر فایلها از آنها استفاده نمایید.

۳) پیش از استفاده از نرم افزار مرتبط، لازم است فایل دانلود شده را از حالت فشرده خارج نمایید. جهت این کار لازم است از فایل های وین رر و زیپ استفاده نمایید.

۴) چنانچه موفق به دریافت و تهیه مستقیم فایل نشدید، با ما در تماس باشید تا در اسرع وقت به درخواست شما رسیدگی شود.

5) جهت استفاده از خدمات سایت پیشنهاد می شود که عضو سایت شده و مطالب ما را از طریق خبرنامه نیز دریافت نمایید

6) تخیف های دوره ای و هفتگی سایت را می توانید از طریق کانال تلگرامی پی دی اف یار پیگیر شوید و از آنها در زمان مقرر استفاده نمایید

7) توجه داشته باشید، که درج قیمت برای محصولات فایل مجازی فروشگاه به منزله قیمت واقعی محصول نبود و تمام تلاش شده است تا محصولات به صورت رایگان و با حفظ حقوق مولف در فروشگاه بارگذاری شود. با این وجود هزینه های جانبی نظیر هزینه های نگهداری سایت موجب شده است تا حداقل هزینه برای آنها در نظر گرفته شود.

از اینکه سایت پی دی اف یار را به عنوان مرجع تهیه اقلام مورد نیاز خود انتخاب نموده اید، سپاسگزاریم