خلاصه کتاب اکولوژی شهری
امتیاز کاربران
- توضیحات
- زیر مجموعه: موضوعات
- دسته: برنامه ریزی شهری
- نوشته شده توسط a.moarrefi
- بازدید: 4132
خلاصه کتاب اکولوژی شهری را در این قسمت می خوانید...توصیه می شود کنکوری های عزیز حتما این مطالب را بخوانند
خلاصه کتاب اکولوژی شهری را در این قسمت می خوانید...توصیه می شود کنکوری های عزیز حتما این مطالب را بخوانند
فصل اول
اکولوژی یعنی:رابطه ی محیط زیست باموجودات زنده ورابطه موجودات زنده بایکدیگرومعنای کلی اکولوژی عمومی است.
انواع اکولوژی:
۱.اکولوژی گیاهی:رابطه بین محیط زیست باگیاهان<>رابطه گیاهان بایکدیگر
۲.اکولوژی حیوانی:رابطه بین محیط زیست باحیوانات ورابطه ی حیوانات بایکدیگر
۳.اکولوژی انسانی:رابطه بین محیط زیست باانسان ورابطه انسانهابایکدیگردهه ی اول ودوم قرن۲۰
اکولوژی انسانی:
۱.اکولوژی شهری/محیط{شهر}رابطه شهرباشهرنشینی یاانسان شهرنشینی{۱۹۷۰ـ۱۹۷۱}
۲.اکولوژی روستایی
۳.اکولوژیک فرهنگی
۴.اکولوژی ناحیه ای
۵.اکولوژی مسکن
نظام اکولوژیکی:تعریف نظام :مجموعه اجزای ب هم پیوسته ودر تعامل بایکدیگرکه برای میل هدفهای خاص فعالیت می کنند نظام گفته می شود.
عوامل نظام:1.جمعیت 2.محیط 3.تکنولوژی 4.سازمان و ساختارنظام 5.عوامل اجتماعی و روان
1.جمعیت:1.کاهش یا افزایش جمعیت موجب افزایش یا کاهش تقاضامسکن می شودوبه تبع ان افزایش تقاظاو بالا رفتن قیمت خرید یا اجاره راخواهیم داشت.باتوجه به سودآور بودن فروش و اجاره مسکن تقاظا برای ساخت مسکن بیشترمی شودو بخشیاز شهردر راستای چنین نیازهایی توسعه می یابد.
2.جابه جایی و تحرک از مشخصات جمعیت است بنابرین مطالعه جمعیت دائمی وناپایدار وجابه جاییداخل شهرهاوحومه ضروری است.
3.کیفیت جمعیت شهری در ساعات تعطیل کارخانه ها مدارس ب ادارات ازجمله موضوعاتی است دربحث جمعیت قابل برسی است.
4.خروج بخشی از جمعیت شهری در فصل تابستان و تحرک جمعیت شهری در روزهای تعطیل به عنوان شاخص جمعیتیقابل مطالعه می باشد.
5.حرکت های روزانه مردم در داخل شهرها جهت خرید یادسترسی مراکز گردشگری می بایست برسی گردد.
2.محیط:1.جمعیت دریک محیط طبیعی زندگی می کند.
2.گروهای انسانی برای زیست خودباید باشرایط محیط طبیعی سازگاری همراهی داشته باشند.
3.محیط طبیعی محدودیت هایی برای تراکم گروهای گروهای انسانی پدید می آورد.
4.انسانها برای سازگاری وتامین ونیازهابا استفاده ازتکنولوژی محیط طبیعی راتغیر می دهد.
5.تغیرات محیط طبیعی پیامدهای مثبت ومنفی رادرپی داردنظیر:الودگی هوا،ازبین بردن ذخایرآب،قطع کردن درختان.
۳.تکنولوژی:۱.سازگاری انسان بامحیط زیست خود به وسیله ی تکنو لوژی امکان پذیر می گردد.
۲.تکنولوژی انسان راقادرمی سازدتامحیط زیست را اماده ی زندگی دلخواه گردد.
۳.الگوهای زندگی داخل شهری به صورت گسترده ای به کاربردتکنولوژی وابسطه است.
۴.تکنولوژی کارخانه ای وحمل ونقل بیشترین سهم را درساخت فضای شهری برعهده دارد.
۵.زمانی که تکنولوژی جدیدی جایگزین تکنولوژی گذشته می شود اکولوژی شهری{محیط}نیزچهری تازه ایی می یابد.
۶.محله ها درگذشته۳کارکردعمده داشتند:۱.کارکردمسکونی۲.کارکردتولیدی۳.کارکردتجاری به موازات گسترش ابعادتجارت ولزوم تولیدوسیع تر کارخانه ها به خارج ازشهرهاانتقال یافته واین ساخت به هم می خورد و ساخت جدیدی درشهرها شکل می گیرد.
۷.تکنولوژی این گونه اکولوژی شهرها رامتاثرمی سازد.
۴.سازمان و ساختار نظام:مهمترین عامل تاثیرگذاربراکولوژی اجتماعی شهرسازمان یاساخت نظام می باشد. سازمان گروهای انسانی راقادرمی سازد تاخودشان درمحیط زیست زنده بمانند. ساخت یک نوع همبستگی رادربین گروهای انسانی ایجادمی کند. ساخت همواره زمینه اجتماعی دارد و به طور سیستمی فعالیت گروه ها را تنظیم وتعیین میکند. بدون سازمان و ساخت بی نظمی ب وجود می آید. هر سازمان اجتماعی شامل موقعیت و نقش و بایگاه افراددرجامعه می باشد.
۵.عوامل اجتماعی وروانی:انسان موجودی انتخاب گراست انتخاب گری انسان نتیجه تحقول و اختیاراوست.
انسانها ازطریق عقلانیت سودوزیان هرفعالیتی را محاسبه می کنند.
ارزشها نگرشها اعتقادات انسان درمحیط زیست تاثیرگذار است. اساسا براساس ارزش ها نگرش ها و اعتقادات وسایرعوامل اجتماعی وروانی شهروفضاهای شهری توسعه می یابند.
مطالعات انجام شده شده نشان می دهد اشغال بخش مرکزی شهرهای بزرگ به دوعامل اجتماعی وروانی وابسطه است.الف.رقابت اقتصادی ب.احساس علاقه به فعالیت دربخش مرکزی.
عوامل اجتماعی و روانی متعددی درجدایی گزینی تاثیرگذاران۱.عامل اقتصادی ۲.علاقه ۳.قومی و نژادی ۴.مذهبی و اعتقادات ۵.ارزش ها
قرارگرفتن ارزش ها یاعامل اقتصادی دربرابر ارزش ها یاباورهای دینی
قرار گرفتن عامل اجتماعی در برابرعامل فردی
قرارگرفتن توجه به اینده در برابرارزشهای زمان حال.
پایان فصل اول.
فصل دوم.
جدایی گزینی اکولوژیکی:انتخاب محل اسکان برحسب درامدمذهب نژاد و بایگاه اقتصادی واجتماعی انجام می بذیرد.باتوجه به عناصرتعیین کننده درانتخاب محل سکونت همواره میان گروه های شهری رقابت ایجادمی گردددراین میان گروهی برنده می شودکه ازقدرت ودرآمدبیشتری بهره مندباشدنتیجه ی رقابت های گروهی منجربه جدایی گزینی اکولوژیکی گروهی ازگروه دیگرمی شود لذا هرگروهیباژایگاه اجتماعی برابرواعتقادات مذهبی یکسان ویاهم نژادبودن گردهم می آیندمنطقه یامحله ایراجهت سکونت خودانتخاب می کند......
هجوم و جایگزینی اکولوژیکی
به دوصورت انجام میگرد:
۱)هجوم و تساط مکانی
۲)جایگزینی گروهی
هجوم اکولوژیکی تحت شرایط زیر انجام میگیرد:
۱)سرمایه گذاری روی زمین های شهری
۲)شکوفایی اقتصادی
۳)رقابت اقتصادی شرکت ها و موسسات
۴)تحرک اجتمایی(موقعیت شغلی)
۵)عوامل سیاسی تاثیر گذار بر سیاست های شهری
۶)افزایش جمعیت به سبب هجوم
۷)هجوم روستایی ها به شهر
هجوم اکولوژیکی اختیاری و اجباری
هجوم اکولوژیکی به دو صورت اختیاری و اجباری صورت میگیرد.هر چند که در ابتدا هجوم اکولوژیکی یک عمل اختیاری به نظر میرسد اما در اغلب موارد تحت تاثیر شرایط خواصی، بازرگانان،صاحبان صنایع ویا ساکنین واحدهای مسکونی از روی اجبار به بخش های دیگر شهر،تغییر مکان میدهندو یا خانوادهایی را میبینم کهبه سبب درآمد خودشان مجبور به زندگی در محلاتی گشته اند که در صورت بالا بودن پایگاه اقتصادیشان مایل به اقامت در آنها نبوده اند.
عوامل موثر در جایگزینی اکولوژیکی
۱)مراحل هجوم به صورت تدریجی و دوره ای عملی میشود
۲)یک یا چند خانواده می اید
۳)خانواده های بیشتری به شهر هجوم می آورند
مراحل هجوم و توالی اکولوژیکی
۱)نفوذ:در این مرحله تعداد معدودی از افراد و خانئاده های که از نظر قومی،نژادی،مذهبی و زبانی با اکثریت مردم همانند یا تفاوت هایی داردوارد منطقه ای از شهر میشوند.
۲)هجوم:در این مرحله تعداد زیادی از خانواده ها و افراد همان گروه به منطقه ای از شهر که قبلا به وسیله ی تعداد معدودی از افراد و خانواده هایی همان گروه اشغال شده است وارد میشوند.
۴)تثبیت:در این مرحله ادامه ی مهاجرت و اقامت در منطقه ی اشغال شده به جامعه ی کوچک مهاجمین در داخل یک شهر حالت تثبیت و مکان یابی دایمی میبخشد.
۵)تراکم و توده شدن:میزان خانواده های مهاجم نه تنها تثبیت میشود بلکه روز به روز به تعداد آنها اضافه میشود.
در جریان هجوم و توالی اکولوژیکی به چند مورد نیزاشاره میشود
الف-در ابتدای امر،میزان اجاره خانه های دزیافتی از مهاجمین و مهاجرین در منطقه ی اشغالی،بیش از میزان پرداختی ساکنین اصلی منطقه است.
ب-بعد از ورود مهاجرین، به سبب ناهماهنگی فرهنگی ناراحتی ها و ناسازگاری ها واضطراب خانوادههای ساکن در منطقه را فرا میگیرد وعده ای از آنها با تحمل زیان مسکن خود را فروخته و به منطقه ای دیگر میروند.
ج-به محض ورود مهاجمین واحدهای مسکونی بیشتری به بازار فروش عرضه میشود.اما به دلیل پایین بودن در آمد مهاجمین تقاضا جهت خرید خانه محدود میباشد لذا قیمت واحدهای مسکونی سقوط میکند.
د-در اغلب موارد مهاجرین اقلیت های مذهبی،نژادی،قومی و زبانی،ساکنین محلات مجاور محله ی اشغالی نیستند بلکه دور از منطقه ی اشغالی ویا از شهرها و روستاهای استان به عمل هجوم اقدام کرده اند.
عوامل و شرایط گوناگونی در مرحله ی توالی-تسلسل اکولوژیکی به شرح زیر موثر می افتد:
۱)مساله مالکیت زمین
۲)بوجود آمدن یک منطقه ی خاص مسکونی به جهات مختلف
۳)جایگزینی یک سیستم حمل ونقل به جای سیستم حمل و نقل پیشین و یا از میان رفتن یک سیستم حمل ونقل.
۴)سرمایه گذاری در سازمانهای اقتصادی
۵)نقش موسسات مذهبی و گروهی
۶)اثرات گروههای فرهنگی،نژادی، قومی مذهبی
حوزه ی اجتماعی شهرها
حوزه ی اجتماعی در شهرها سابقا به عنوان(حوزه ی طبیعی)خوانده میشد و از آن تعریفی بدینسان ارئه میگشت:(حوزه ی طبیعی در شهرها،یک حوزه ی جغرافیایی است که به به وسیله مشخصات طبیعی محل و خصیصه های فرهنگی مردم از سایربخش های شهری کاملا تمیز داداه می شود).
حوزه ی اجتمایی در داخل شهرها از عده ای از خانواده های شهری تشکیل میشود و در یک حوزه ی جغرافیایی،محله یا در یک منطقه کاملا معین و با مرزهای مشخص زندگی می کنند این عده از پایگاه اجتماعی _ اقتصادی مشترکی بهره مندند.
شناخت حوزه ی اجتمایی
۱)سابقه ی شناخت حوزه ی اجتماعی(۱۹۰۶)
۲)هدف شناخت حوزه ی اجتماعی:
الف)آگاهی از عوامل تاثیر گذار اجتماعی مشابه در غیر مشابه
۳)نحوه ی تعین محل:
الف)مبتنی بر تقسیمات اداری
ب)بر اساس شاخص های فرهنگی و اجتماعی
۴)شاخص های مطالعه ی حوزه ی اجتماعی
الف)طبقه اجتماعی (شغل، درآمد،تحصیلات ،اجاره بها)
ب)وضعیت فرهنگی اجتماعی(نژاد، زبان، مذهب، ساعت مطالعه، میزان تماشای تلویزیون)
ج)وضعیت جمعیتی و اشتغال(تعداد نفرات خانواده،میزان شاغلین و بیکارها)
۵)روش مطالعه
۶)کاربرد مطالعه ی حوزه ی اجتماعی
شهر و نا آرامی ها
نا آرامی های شهری از محلات ویژه ای آغاز می شود و غالبا به وسیله گارگران روز مزد و مهاجرین فاقد تخصص گسترش می یابد.در اغلب شهرهای دنیا علل ناآرامی ها را میتوان در عوامل زیر جستجو کرد:
۱)رکود اقتصادی:تعطیلی و یا جابجایی پاره ای از کارخانه ها و شرکت ها از داخل شهرها به شهرک ها و حومه ای دوردست،کاهش شغلی در شهر بوجود می آید.از طرفی سرمایه گذاری ها ی جدید در صنایع و شرکت ها در مجاورت محل های کاهش شغلی صورت نمیگیرد
۲)شرایط نامطلوب اجتماعی:تراکم شدید بیکاران از مشخصات محلات عقب ماندهی شهری است.
۳)اقلیت های قومی:شرایط نامطلوب زندگی،بی کاری و فقر همواره حاکم بر اقلیت های قومی در شهرهاست.این عدد سخت ترین مشاغل و بدترین وتحدهای مسکونی را دار میباشند.
نا آرامی های شهری در رابطه با نوع و کفیت مسکن از عوامل چندی به شرح زیر متاثر میشود:
نا آرامی های منطقه حاشیه نشین:این حرکت غالبا به وسیله ی کارگران روزمزد به ویژه کارگران ساختمانی صورت میگیرد.در اینجا مردم امیدوارند که با اعتراضات خود به حداقل خدمات شهری و بهداشتی دست یابند و یا از تخریب خانه های محقرشان جلو گیری کنند.
-محققینی که در مورد نا آرامی های شهر مادرید تحقیق کرده اند اظهار نظر میکنند که:
۱-شرکت و حمایت صاحبان حرفه ها و مشاغل تخصصی در ناآرامی ها ابعاد کشوری وحتی جهانی به مساله می بخشد.قدرت،عملکرد و نتیجه بخشی آن را افزایش میدهد.
۲-میان خواسته های مردم و زندگی اجتماعی در محلات همواره رابطه موجود است.
۳-تلاش برای آزادی اجتماعی با جهت گیری خاصی همراه است و نمیتواند بدون جهت گیری معین توفیق یابد.
کمبود خدمات شهری نیز مقدمه ای جهت شروع نا آرامی های شهری است.این کمبود هارا میتوان به شرح زیر خللاصه کرد:کیفیت ناسالم مسکن،بالا بودن اجاره خانه،بالا بودن قیمت زمین و مسکن،کمبود مسکن در سطح شهر،بالا رفتن قیمت ها و کمبود خواروبار،کمبود مدرسه و بالا رفتن هزینه ی تحصیل...
اکولوژی شهری و امراض
اب وجود پیشرفت هایی که در ۲۰۰ سال گذشته از نظر آموزش های پزشکی،مراقبت های بهداشتی و بالا رفتن معیارهای زندگی حاصل شده است.انسان شهری هنوز هم در برابر بسیاری از امراض جسمی و روحی آسیب پذیر میباشد.در کشورهای پیشرفته،اغلب امراض بومی که قبل از انقلاب صنعتی و یا اوایل آن انسان را مورد حمله قرار داده ریشه کن شده است اما جای آن را امراض دیگری نظیر امراض قلبی روحی و سرطان گرفته است که دارای بیشترین مرگ و میر می باشد.
ازین رو لازم است به هنگام مطالعه پراکندگی اکولوژیکی امراض درداخل شهرها،همه عوامل سازنده ی محیط زیست شهری را که در پیدایش و انتشار امراض موثرند را مورئد برسی قرار داد از آن جمله است:آلودگی هوا،آلودگی صوتی،آلودگی آب،کیفیت تغذیه،کیفیت فیزیکی محل سکونت،نوع تغذیه،میزان تراکم جمعیت،عامل ثروت،عامل فقر،محیط کار،نوع شغل...
عوامل فیزیکی و امراض شهری
از اوایل قرن نوزدهم،ارتباط میان عوامل و شرایط آب و هوایی با امراض و سلامتی مورد توجه محققین شاخه های مختلف علوم بوده است.اما تحقیقات علمی گسترده میان تغییرات آب و هوا و امراض مختلف و میزان مرگ و میر در داخلشهرها سابقه ی طولانی ندارد.در آب و هوای شهرهای بزرگ که انسان عامل اصلی تغییرات عوامل آب و هوایی شناخته میشود.میزان مرگ و میر و درجه انتشارامراض در داخل شهر در رابطه با عوامل آب و هوایی مورد برسی قرار میگیرد.
در برخی از شهرهای نیز حداکثر میزان مرگ و میر در میان طبقات کم در آمد و فقیر،سالمندان و معلولین بسیار زیاد است در همان حال در حومه های خنک درجه ی مرگ و میر به سرعت پایین می آید.
در داخل شهرها،تاثیرات آلودگی هوا به طور گسترده در مردم شهرهااثر می بخشد.اصولا اثرات زیان بخش هوا به دو صورت دیده می شود:
۱)به صورت مستقیم از راه تنفس
۲)چتر هوای شهرهای بزرگ که از دود و خاکستر و مواد آلوده کننده تشکیل یافته است مانع نفوذ اشعه خورشید به بدن انسان می شود.
گاهی اوقات پاره ای از امراض به بخش معینی از شهر اختصاص میابد که در آن آلودگی هوا بیشتر است.یکی از مهمترین الودگی های شهری در زمان ما آلودگی صوتی است.به طور کلی در شهرهای امروزی میزان انواع آلودگی ها در مناطق کم درآمد شهری بیش از سایر نقاط شهری است.
عوامل اجتماعی و امراض شهری
اغلب محققینی که در زمینه ی اکولوژی امراض کار کرده اند معتقداند که بیشتر امراض،مرگ و میر و بحران های روحی به صورت نابرابر درسطوح شهری و مناطق داخلی شهرها پراکنده است.
در زمینه ی پراکندگی امراض شهری،اختلاف در میزان رفاه اجتماعی میان طبقات مختلف جامعه و میان محلات شهری بیش از سایر نظریات مورد توجه قرار گرفته است.پراکندگی امراض جسمی و روحی وابستگی نزدیکی با پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده هاو شیوه ی زندگی مردم دارد.
به نظر اکولوژیست های شهری پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده،عامل اصلی و تعیین کننده در ناخوشی و بحران های روحی است و میزان ناخوشی و مرگ ومیر ارتباط نزدیکی با طبقات اجتماعی دارد.عده ای از اکولوژیست ها نیز میزان مرگ و میر نارسائی ها و امراض روانی را در رابطه با نوع،نژاد،مذهب،ملیت مورد مطالعه قرار داده و به تفاوتهایی معتقد شده اند.
یاد آور می شویم که علاوه بر پایگاه اجتماعی- اقتصادی و شرایط محیطی که در میزان مرگ و میر موثر می افتد کیفیت توزیع جغرافیایی خدمات درمانی نیز در داخل شهرها مهم به نظر می رسد.
شهر و امراض قلبی
در شهرهای بزرگ همه ساله بر تعداد مبتلایان به امراض قلبی و تخت های بخش قلب بیمارستانها افزوده می شود و این وضع نتیجه ی فراوانی صنعتی شدن و از عوارض شهرنشینی است.افزایش چربی در تغذیه،بالا رفتن مصرف سیگار،عدم فعالیت های بدنی شاید از عوامل اصلی ابتلاء به امراض قلبی است.
شهر و خودکشی
سلامتی هر جامعه ی شهری را میتوان از رفتار اعضای آن شناخت.زمانی که بر میزان جرائم خودکشی و نا آرامی افزوده می شود. روشن است که جامعه به سوی ناسالمی و بیماری پیش میرود.از طرف دیگر در یک جامعه شهری بر تعداد مراجعه کنندگان به کتابخانه ها و موزه ها اضافه شود جامع ی سالم و بافرهنگی خواهیم داشت.
خودکشی،نشانه ی ناسالمی و بیماری جامعه ی شهری است و در اغلب موارد میزان خودکشی در جامعه شهری خیلی بیش از جامعه روستایی است.
عوامل مهم خودکشی عبارتنداز:وضع نامطلوب اقتصادی،افسردگی روانی،تضعیف روابط عاطفی و پیوندهای خانوادگی،اعتیاد،بی علاقه گی به مذهب،نقص عضو،احساس تنهایی در جامعه شهری،از دست دادن موقعیت شهری..
خودکشی نیز در اغلب موارد با معیارهای اکولوژیکی با شرایط اجتماعی و کیفیت محیط زندگی در ارتباط است.اما اگرخودکشی را در انطباق با ساخت داخلی شهرها مطالعه کنیم در اغلب موارد به نتایج زیر میرسیم:
۱)میزان خودکشی در محلات فقیر نشین بیشتر است.
۲)خودکشی در محلاتی که میزان بیکاری زیاد است بیشتر دیده میشود.
۳)در محلاتی که افراد مجرد و گوشه گیر زیاد است خودکشی بیشتر دیده میشود.
۴)جدایی گزینی اجتماعی سالمندان از عوامل خودکشی محسوب میشود.
۵)میزان خودکشی در محلاتی که خانه های واطاق های اجاره ای بیشتر است افزایش میابد.
۶)زندگی خانواده ها در میان خانواده هایی که فرهنگ و شرایط اجتماعی همسانی ندارند زمینه ی مساعدی جهت ناراحتی های روانی و بلاخره خودکشی فراهم میسازد.
۷)در مناطقی که میزان طلاق،بزهکاری جوانان،اعتیاد و امراض روانی،بیشتر باشد میزان خودکشی افزایش می یابد.
شهر و اتومبیل
شهرها و اقتصاد شهری به شکل های گوناگونی تحت تاثیر عامل اتومبیل قرار میگیرد و توانایی این وسیله ی نقلیه به حدی است که توانسته است زندگی شهری و مورفولوژی شهر را به کلی دگرگون سازد بدانسان است که در زیر می آید:
ارزش ها:تحرک جغرافیائی وسعت گیری آزادی فردی،اعتبار صاحبان اتومبیل در پاره ای از جوامع،خلوت گزینی و برکنار بودن ازتماس های بیشتر مردم،انتخاب محیط دلخواه طبیعی،انتقال بخشی از وظایف زندگی به اتومبیل و جایگاه جدانشدنی آن در زندگی روزمره شناخت هویت طبقاتی از نوع اتومبیل.
محیط زیست انسان:آلودگی صوتی،آلودگی هوا،کثیف شدن محیط زندگی،تشکیل گورستان اتومبیل در برخی از شهرها.
اجتماعی:تغییر در نقشه ساختمان،اثرات تماس محدود کودکان با جامعه،روش عزیمت بهمحل کار،بهره گیری از اوقات فراغت،انتخاب الگوی خاص زندگی،افزایش کارگران ماهر و نیمه ماهر صنعتی در کارخانه ها و تعمیرگاهها..
موسسات و صنایع:فعالیت اتحادیه های کارگران اتومبیل سازی و صنایع وابسته به آن،پیشرفت تکنولوژی،عدم توازن استانداردهای زندگی،اعتباریابی مشتریان در پرداخت قیمت اتومبیلبه اقساط،افزایش شرکت ها و کمپانی ها،اختصاص زمین هایبیشتر به شاهر ه ها..
جمعیتی:انتقال بخشی از جمعیت شهری به حومه ها،جابجایی مکانی جغرافیائی تولیدات کارخانه ای،انتقال کارگران کشاورزی به حوزه های شهری،انتقال صنعت و تجارت به حومه های،افزایش تحرک جغرافیائی.
اقتصادی:بوجود آمدن محل های شغلی بیشماردر صنایعوابسته به صنعت اتومبیل،ادامه ی حیات پاره ای از صنایع در نتیجه ی صنعت اتومبیل سازی،افزایش تعمییر گاههاو فروشگاههای پیش فروش لوازم اتومبیل،افزایش اقامتگاههای توریستی،شکوفائی مالی حومه ها،کاهش ذخایر سوختی..
آمد و شد روزانه ی مردم به شهرها:افزایش روز افزون مسافرت های روزانه به شهرها که در نتیجه تمرکز همه فعالیت های اجتماعی - اقتصادی در شهرها صورت می گیرددر برنامه ریزی های ناحیه ای از تاکید خاصی برخوردار است و در همان حالا از چهره های خاص اکولوژی شهرهای امروزی محسوب می گردد.
عملکرد منفی و زیان بخش مسافرت های روزانه به شرح زیر است:
۱)مسافرین روزانه با صرف وقت زیاد در وسایل حمل و نقل،به شدت خسته میشوند و از کارایی آنها کاسته میشود.
۲)افزایش سریع میزان مسافرین روزانه به شهرها سیستم حمل و نقل را دچار مشکل می سازد.
۳)زمان صرف شده در مسافرت های روزانه سبب میشود که مسافرین فرصت های محدودی جهت شرکت در فعالیت های اجتماعی و گذران اوقت فراغت در اختیار داشته باشند.
۴)چون اغلب مسافرین روزانه به شهرها را جوانان تشکیل میدهند از این رو به مبداء و حرکت مسافرین یعنی شهرهای اقماری حومه ها و حوزه های روستایی همه ی فعالیت های اجتماعی-اقتصادی خود را در اختیار سالمندان محل قرار می دهد.
۵)به موازات افزایش مسافرین روزانه به شهرها مسیر های مسافرتی به شهرها روز به روز شلوغ تر میشود و حفاظت بیشتری میطلبد.
در برابر این عملکردهای منفی،مسافرت ای روزانه درای متیازاتی به شرح زیر میباشد:
۱)مسافرین روزانه به شهرها،احتیاجات نیروی کار شهری را برطرف میسازد.
۲)مسافرت های روزانه به تحرک اجتماعی مردم ناحیه امکانات وسیعی میبخشد.
۳)مسافرت ای روزانه به شهر سبب میشود که حق انتخاب نوع شغل و حرفه از ساکنین بخش های کوچک سلب نگردد.
۴)مسافرین روزانه،منطقه نفوذ شهر را افزایش میبخشند.
۵)مسافرت های روزانه سبب میشود کهدر شهرهای بزرگ سرمایه گذاری بیشتری در امر خانه سازی صورت نگیرد و مشکلات شهری زیادی بوجود نیاید.
مسافرت های روزانه علل گوناگونی دارد آنچه در زیر میخوانید اهم آن است:
۱)افزایش شدید سطح اشتغال در بخش های غیر کشاورزی در دو دهه ی گذشته.
۲)تمرکز و گسترش محل های خالی اشتغال در شهرها
۳)جاذبه ی مشاغل شهری برای روستائیان جوان
۴)نیاز به خانه سازی گسترده در شهرهای امروزی و احتیاج به کارگران ساختمانی
۵)وجود امکانات مسافرت روزانه به شهرها با اتوبوس و مینی بوس
به هنگام مطالعه در زمینه ی مسافرت های روزانه به شهرها،گردآوری اطلاعات زیر لازم میباشد:
۱-محل تولد ۲-سن ۳-جنس ۴-پایگاه زدواج ۵-میزان تحصیلات و مهارت
۶-مدت خدمت در شغل فعلی ۷-نوع شغل ۸-وسیله مورد استفاده ۹-نام محل زندگی ۱۰-مدت زمان تلف شده در روز ۱۱-فاصله میان محل زندگی و محل کار
شهر و تلویزیون:تلویزیون یکی از وسایل مهم رسانه های گروهی است که با میلیون ها بیننده به مقابله ایدئولوژی های جهانی میرود،آموزش میدهد،به بحث های فرهنگی،سیاسی،مذهبی،فلسفی،اقتصادی بُعد جهانی می بخشد،تولیدات کارخانه ای را به سرعت به فروش می رساند،مد لباس مردم شهر و یا گروههای سنی را عوض میکند،گاهی یک بینش خاص سیاسی را به همه ی قاره ها می رساند.
معیارهای یک جامعه سالم شهری
برسی های اکولوژیکی از مسائل شهری،در حقیقت شناخت روابط علت و معلولی از مسائل عینی درجامعه ی شهری است و در این را به دو طریق عمل میشود:
۱)برسی یک مساله شهری نظیر بزهکاری،بیکاری...
۲)بررسی چند بعدی و همه جانبه ی از مسائل شهری که به صورت زنجیره وار به هم پیوسته اند.
معیار های انتخابی در راه شناخت یک جامعه ی سالم شهری عبارتند از:
۱)تغذیه ی کامل مردم شهر
۲)کار دایمی و عدم وجود بیکاری فصلی
۳)مسکن و تجهیزات آن
۴)شرایط کار روزانه
۵)تامین اجتماعی
۶)لباس کافی در فصول مختلف
۷)گسترش عدالت اجتماعی...
فصل سوم
گتوهای شهری واکولوژیکی
nتعریف ومفهوم گتو:
nگتویک واژه ی ایتالیایی است ودرسال1516برای بار اول در ونیز بکارگرفته شده.
nیکی از معانی گتو:
nبه منطقه یامحله ایی ازشهرگفته می شودکه در آن اقلیتهای مذهبی،قومی وزبانی درنتیجهفشارهای اجتماعی-اقتصادی وقانونی به صورت جداازسایرگروه های شهری زندگی می کند.
nسابقه گتو به دوران ساسانیان یاروم باستان برمی گردد.
nخصایص شناخت گتوهابرپایه ی آماری:
n1.زبان
n2.مذهب
n3.نژاد
n4.پایگاه اجتماعی-اقتصادی
nعوامل ایجادگتوهای شهری به وسیله عوامل انسانی یافیزیکی:
n1.ناهمواری ها
n2.رودها
n3.ایستگاه راه آهن
n4.مانداب
n5.گورستان
n6.فرودگاه قدیمی
nگتوهای مذهبی مخصوصا گتوهای یهودیان ازسابقه طولانی برخوردارند.
n مشاغل یهودیان درقرون وسطا:
n1.پزشکی
n2.بانکداری
n3.تجارت
n4.داروسازی
nتفاوت یهودیان بامردم شهر:
nتنها تفاوتشان درنوع لباس ووراسمی مذهبی بود.
nگتوهای اجباری
n1.هریک ازاین گتوهادارای یک یاچند دربود.
n2.اطراف گتوها دیوارهای بلندبود.
n3.درهای گتوها شبهاب قفل و زنجیرهابسته می شدوبانزدیکی غروب یهودیان مجبوربودن درهرکجایی که هستن خودشان راگتوها برسانند تا پشت گتوهانمانند.
nامتیازات گتوهای مذهبی:
n1.زندگی رادرداخل گتوهافعالترو باروترمی نمود
n2.اقلیت های مذهبی در داخل گتوها،از آزارواذیت مردم شهری درامان بودند.
n3.گتوهای مذهبی مردم راوابسطه به خودتربیت می کردندوآنهاراباناملایمات زندگی آشنامی ساختنداین اقلیت های مذهبی می توانستندبه شهرهای مختلفسفرکنند.اقامت کامل داشته باشند.
nدرداخل گتوهاعلائق خانوادگی درنهایت صمیمیت بود.
nساخت و توسعه فیزیکی گتوها:
n1.توسعه گتو :که به موازات جمعیت درگتوها جامعه اولیه همه جمعیت رادرخودنمی تواندجا دهد درنهایت وناگزیر به مراحل هجوم و توالی اکولوژیکی راتوسعه دهد.
n2.ایستایی جمعیت گتو :مدتی بعدازتوسعه اولیه گتو،جمعیت ان ب سبب توقف مهاجرت ثابت می ماند.که شامل دو مرحله است:
nالف-گتو برای مدت طولانی درهمان مکان خودباقی می ماند
nب-گتوب صورت قطاعی حرکت خودراادامه می دهدب سبب وضع اقتصادی مطلوب.
n3.توسعه منطقه ایی
n4.فرهنگ پذیری گتونشینان
nکیفیت واحدهای مسکونی درگتوها:
n1.گتوها دردرحاشیه شهرهابه وجودمی آیند.
n2.گتوها در داخل شهرها تشکیل می شوند.
n3.به صورت قطایی گسترش پیدامی کنند.
n4.ازیک یاچند مسیرمعین درمجاورت بخش تجارت شهرآغازمی شود.
n5.باگذشت زمان تامرزهای شهرکشیده می شوند.
nگتوها به هرشکلی که ساخته شوندباگذشت زمان،باگذشت زمان خانه های مسکونی غیراستاندارد درآنها گسترش پیدا می کند.
n
گتووحمل ونقل شهری:
n1.گتوهای شهری همواره بامسائل حمل ونقل روبروهستند.
n2.گتونشینان معمولا جایی رابرای تشکیل گتوانتخاب می کنندکه وجود موانع انسانی بتواندآنها رااز سایرمحلات شهری جدا سازدوموانعی همچون روده ها،مسیل ها،گورستان ها،فرودگاهاو...سر راه گتوها قرار دارد.
فرصت های اشتغال و گتوها
1)نیروی انسانی ،تنها منبع بزرگ گتوهای شهری محسوب می شود.
2)در داخل گتوها ،فرصت های اشتغال محدود می باشد.
3)دراغلب گتوهای دنیا فاصله میان محل اقامت و محل اشتغال گتونشینان افزایش می یابد.
4)نیروی انسانی ،گتوها اغلب از کارگران غیر ماهر تشکیل می شود.
5)مشاغل عمده ی مردمان گتونشین ،بیشتر کارهای بدنی و عملی است.
6)در گتو ها رقم بیکاری و کارهای نیمه وقت،بیش ازسایرمناطق می باشد.
عده ای ازمحققین به هنگام شناخت گتوهای فقر برسی عوامل زیر را لازم می دانند:
1)زندگی در واحدهای غیر استاندارد.
2)درآمد پایین خانواده ها
3)میزان روزهای بیکاری
4)سطح پایین آموزش و تحصیلات
5)جذب نیروی کار در مشاغل غیر تخصصی
6)نابسامانی های خانواده گی.
جدایی گزینی اکولوژیکی گتوهای شهری،در عدم دسترسی به محل کار به شرح زیر موثر می افتد:
1)گتونشینان از مراکز کار که با فاصله زیادی از محل زندگیشان قرار گرفته باشد معمولا بی اطلاع می مانند.
2)هزینه عزیمت به نقاط مختلف شهرجهت پیدا کردن کار،در اقتصاد و هزینه ی روزمره ی گتونشینان حالت شکننده ای دارد.
3)کارفرمایان بیرون از گتوها که فاصله زیادی با گتوها داشته باشند محدودیتی نسبت به سپردن کار و یا استخدام گتونشینان قائل میشوند.
خیابان نشینی در گتوها
1)در گتوها بخشی از زندگی کودکان،جوانان و سالمندان در خیابانها می گذرد.
2)گتونشینان برای شنیدن شایعات،تماس چند دقیقه ای با دوستان،گذراندن ساعاتی با همسایگان به خیابانها می آیند.
3)درگتوها،اختصاص بخشی از ساعات زندگی به خیابان نشینی،یک وابستگی مهم و حیاتی در شبکه روابط اجتماعی بوجود می آید.
4)خیابان نشینی خانواده ها به ویژه در بعداز ظهر تابستان،بعد از تعطیلی مدارس و پایان کار روزانه شروع می شود.
گتوهای فقر و طرز نگرش به زندگی
1)چهره ی کاملا روشن گتوهای شهری،گسترش زاغه نشینی در گتوهای فقر در شهرهای بزرگ جهان سوم است.
2)زاغه های شهری،جایگاه آن دسته از گروههای انسانی است که جامعه شهری و سازمان های حاکم بر آن هنوز نسبت به پذیرش آنها به عنوان شهروند بی اعتنا می باشد.
3)این زاغه ها جایگاه مردمی است که از نظر جامعه شهری غریبه و بیگانه اند.
در سالهای اخیرعده ای از محققین،منطقه ی حاشیه نشین و زاغه نشین شهرها را از جهت زمینه ی روانی مردم آن به شرح زیر بیان می کنند:
1)دسته ای از زاغه نشینان شهری هرگونه امید به بهبودی شرایط زندگی را از دست داده و با توجه به قضاوت سازمانهای شهری در مورد خود،هیچگونه پیشرفتی را از نظر اجتماعی-اقتصادی تصور نمی کنند چرا که سیری شدن سالیان دراز سالمندی و یا عدم توجه سازمانهای شهری هر گونه امیدی را از آنها سلب کرده است.
اگرهمه عوامل و شرایط اجتماعی-اقتصادی و روانی حاشیه نشینان و زاغه نشینان شهرها را درنظر بگیریم می توانیم طقه بندی دیگری به شرح زیر بدست بیاوریم:
1)زاغه های با مردم پرتحرک و امیدوار:میزان امیدوار بودن این عده بستگی به جذب آنها در بازار کار دارد.
2)زاغه های بی امید با طبقه ی پرتحرک:این عده به سبب بیکاری طولانی هرگونه امید به بهبود شرایط زندگی را از دست داده اند.
3)زاغه ای پرامید با مردمی فاقد تحرک:این گروه به بهبود شرایط زندگی و وضع اقتصادی خود امیدوارند.
4)زاغه های بی امید با مردمی فاقد تحرک:این گروه،یکی از مشکل ترین و پیچیده ترین چهره های زاغه نشینی را مطرح می سازد و در جوامع سرمایه داری به ویژه در شهرهای جهان سوم حتی اگر موانع موجود کاملا برطرف گردد.
گتوهای نژادی
1)بزرگترین گتوهای نژادی در امریکا تشکیل شده است
2)در گتوهای نژادی عامل دفع قوی تر از عامل جذب عمل کرده و اغلب مهاجرت های سیاهان از شرایط اقتصادی متاثر بوده است
3)درحالی که جمعیت سیاهان افزایش می یابد تولد اطفال نامشروع نیز رقم درشتی را تشکیل می دهد
4)عامل اصلی مرگ و میر مردان سیاه پوست در گتوهای نژادی آمریکا،مرگ و میر زودرس،آنفلونزا،ذات الریه و امراض قلبی می باشد
5)در گتوهای نژادی، کارتخصص می طلبد ولی آنا یا فاقد مهارت هستند یا معتادند
جدایی گزینی اکولوژیکی در شهرهای نفت خیزخاورمیانه
در شهرهای خاورمیانه، ساخت اکولوژیکی شهرها را عواملی نظیر..
1)مذهب
2)سیاست
3)حرفه و شغل
4)نفت
5)انواع مهات
6)میزان درآمد
7)ملیت
8)مهاجرت ها
از همه ی آنچه که گفته شده چنین برمی آید:دراغلب شهرهای غربی،جدایی گزینی اکولوژیکی براساس پایگاه اقتصادی صورت میگیرد.
اقتصاد امریکا و اکولوژی اجتماعی شهرها
الف)یک بخش به هم در اطراف اسکله ها و باراندازها که در داخل آن بخش مرکزی شهر بود و گروههای شغلی وابسته به هم کارو زندگی داشتند.در همان حال در این قسمت،همواره عداه ای ناآشنا،بیگانه و در خال انتظار دیده می شدند.
ب)بخشی در اطراف بخش مرکزی بنادر،به صورت نواری که در آن فقیران شهری با درآمد یکسان زندگی می کردند و از آنچه که در مرکزشهر می گذشت بی اطلاع بودند.
اقتصاد دانان برابر سنت های علمی آن زمان،جهت تمرکز کارخانه ها در شهرهای بزرگ همراهی چهار عامل را لازم شمردند:
1)لازم است کارخانه ها در مجاورت منابع بزرگ کارگری تاسیس شوند.
2)سهولت دسترسی کارخانه ها به منابع اصلی مواد خام مثل زغال سنگ،به وسیله خطوط آهن یا راههای آبی امکان پذیرگردد.
3)کارخانه ها باید در مجاور منابع تهیه کننده ی لوازم صنعتی دایر شوند.
4)کارخانه ها باید در مجاورت بازارهای مصرف کننده ی تولیدات قرار گرفته باشد.
شهر نامرئی
· 1) تکنولوژی جدید،آزادی درانتخاب محل زندگی،محل کارخانه ها و محل فروشگاهها توسعه ی افقی شهرها را سبب گشته.
· 2) گسترش بهره گیری از انواع انرژی انتقال نفت و گاز،امکانات ارتباطی،افزایش جابجایی،... همه از توسعه ی تکنولوژی جدید منشاء میگیرد
· 3) تکنولوژی که یکی از عوامل مهم در توسعه ی شهری به شمار می آید.
· 4)توسعه ی عمودی شهر برای جا دادن همه ی عوامل سرمایه داری جدید و کارکنان،به صورت آسمان خراش در بخش مرکزی شهر ظاهر می شود
· بانکداری،دلالان سهام شرکت ها،وکلای شرکت ها،کارمندان دولتی...برخی از محققین از این جریان به عنوان شهرنامرئی نام می برند
جمعیت و جامعه ی فراوانی
اغلب جغرافی دانان و جامعه شناسان به هنگام بحث درباره ی شهرهای جامعه ی فراوانی،روی مسائل زیر تاکید دارند:
1)فراوانی در مصرف،روز به روز بر میزان زباله های تولید شده شهرها می افزاید و هم اکنون بزرگترین مشکل شهرداری ها،پیدا کردن محل دفن زباله ها است.
2)واحدهای مسکونی شهرهای مرکزی از نظر سن ساختمانی،به تدریج آسیب می گردند و در نوسازی و باسازی آنها اقدامات محدودی صورت می گیرد.
3)محل های اشتغال از شهرهای مرکزی،به حومه ها انتقال می یابد.
4)توسعه ی شهری به موازات توسعه ی آلودگی شهری صورت میگیرد.
5)شهرهای بزرگ در لبه ی توقف قرار گرفته اند.
شهرهای اروپای شرقی و شوروی
1)دولت های سوسیالیستی،وارث فرهنگ های گوناگون هستند.
2)فرهنگ،به همراه مشخصات سرمایه داری پیشرفته و خصیصه های جامعه ی فئودالی به موازات نفوذ ادیاندر طول تریخ بافت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و شوروی را تعیین کرده است.
در مطالعه ی ساخت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی،معمولا روی چهار عامل تاکید میشود:
نقش بخش مرکزی شهرها
انتخاب معیاراها
میکرورایون
ناحیه و شهر
الف) بخش مرکزی شهر
1)بخش مرکزی شهرهای شرقی با بخش مرکزی شهرهای غربی تفاوت زیادی دارد.
2)در غرب،بخش مرکزی شهرها نقش تجاری دارد در حالی که بخش مرکزی شهرهای اروپای شرقی و شوروی نقش فرهنگی و سیاسی دارند.
3)در بخش مرکزی اغلب شهرهای بزرگ،یک میدان عمومی یا یک کاخ وجود دارد.
4)موسسات حزبی و دولتی نیز در بخش مرکزی شهر قرار دارند.
ب)انتخاب معیارها
در اینجا استاندارد شدن شهرهای اروپای شرقی و شوروی مدنظر است.
ج)میکرورایون،اساس برنامه ریزی شهری
1) واحد انتخابی در برنامه ریزی منطقه ی واحدهای مسکونی در شهرهای شوروی میکرورایون می باشد.
2)فکر ایجاد میکرورایون به دهه ی 1930برمی گردد اما شکل گیری آنها از سال1958 به بعد می باشد.
هر میکرورایون دارای مشخصات زیر می باشد:
1)یک میکرورایون در زمینی به مساحت30تا50 هکتار ساخته می شود.
2)بلوک های آپارتمانی با ارتفاع مختلف در اطراف یک مرکزکوچک ساختمانی می گردد.
3)جمعیت میکرورایون در اوایل کار5000-3000نفر بوده که بعد ها به 12000نفر و گاهی تا20000نفر نیز افزایش یافته است.
4)هر میکرورایون از شبکه ی اصلی ترافیک جدا شده است.
عده ای از محققین با طالعه ی میکرورایون ها،ضمن پذیرش امتیازات آنها در برنامه ریزی شهری،به نارسائی های زیر اشاره می کند:
الف- ساخت جمعیتی و اجتماعی میکرورایون ها،تنها نزدیکی به محل کار تعیین می کند.
ب- تراکم جمعیت در ساختمان های بلند مرتبه بسیار زیاد می باشد.
ج- فضای سرانه در آپارتمانها محدود گرفته شده است.
ناحیه و شهر
1)پیوستگی و ارتباط نزدیکی میان برنامه ریزی ناحیه ای و شهری دیده می شود.
2)اقتصاد برنامه ریزی شده،شهر را نه به صورت مجزا بلکه با واحد ناحیه و در سطح ناحیه می نگرد.
3)معمولا در سطح ناحیه مهار کردن توسعه ی شهرهای بزرگ،تاسیسات صنعتی تولیدی و خدماتی شهرهای کوچک و متوسط مورد تاکید است.
4)ایجاد شهرک های جدید در سطوح ناحیه ای هم بار سنگین شهرهای پرجمعیت را کاهش می دهد و هم شهرک ها به نقش های تازه دست می یابند.
جمعیت شهری
افزایش جمعیت شهری بیشتر از طریق مهاجرت های روستائی حاصل گشته است.
سنخ شناسی توسعه شهری در جهان سوم
با توجه به میزان جمعیت زمین های قابل کشت،منابع طبیعی و نرخ افزایش جمعیت،کشورهای جهان سوم را به شرح زیر تقسیم می کند:
1)کشورهایی که فعلا نصف جمعیت آنها شهرنشین است و روند توسعه ی شهری به طور مرتب ادامه دارد.
2)در پاره ای ازکشورهای جهان سوم،توسعه ی شهری در یکی دو دهه ی اخیر شدت بیشتری یافته است.
3)در گروه سوم کشورهایی قرار دارند که دارای جمعیت روستائی بیشتری می باشند.اما شهرنشینی و روند توسعه شهری با شتاب طی می کنند.
4)در گروه چهارم کشورهائی دیده می شوند که فشارهای جمعیتی روی زمین های روستائی فوق العاده زیاد است.
توسعه شهری در کشورهای جهان سوم،روند جدا از توسعه شهری در اروپا داشت و شرایط حاکم برآن کاملا متفاوت بود..اهم این عوامل عبارتنداز..
1- رشد سریع جمعیت
2- کاهش سرانه زمین های قابل کشت و پایین آمدن درآمد روستائیان
3- کاهش هزینه ی حمل و نقل و ارتباطات
4- ثابت ماندن مرزهای کشورها
5- بی ثباتی اوضاع سیاسی و وابستگی سیاسی،فرهنگی و اقتصادی به کشورهای متروپل
تعریف:کشورهای جهان سوم
کشورهایی که از نظر اقتصادی،سیاسی بیرون از گروه کشورهای پیشرفته ی سرمایه داری و کشورهای سوسیالیستی قرار گرفته اند به عنوان جهان سوم خوانده می شود.
براین بری،پیدایش شهرهای بسیار بزرگ در کشورهای درحال توسعه به عوامل چندی اشاره می کند:
1- کشورهائی که دارای شهر بسیار بزرگ می باشند معمولا جزء کشورهایی هستند که تا این اواخر،از جهات سیاسی و اقتصادی به کشورهای دیگر وابسته بودند.
2- ممکن است در ردیف کشورهایی قرار بگیرند که در آنها امکان پیدایش و توسعه شهرهای متوسط (از نظر جمعیت و امکانات)وجود ندارد.
عوامل اکولوژیکی ومهاجرت
در مطالعه ی امر مهاجرت،معمولا به چهار نوع مهاجرت بر میخوریم:
1- مهاجرت روستا به روستا
2- مهاجرت روستا به شهر
3- مهاجرت شهر به شهر
4- مهاجرت شهر به روستا
در جریانهای مهاجرتی،سه عامل پیش از همه موثراست:
1- اشتغال
2- درآمد
3- رشد سریع جمعیت
در مهاجرت های روستایی،تحلیل عوامل اکولوژیکی – جغرافیایی،به شرح زیر مورد تاکید واقع می شود:
1- در صورت مساعد بودن عوامل اکولوژیکی و موضع جغرافیایی یک محل،میزان مهاجرت محدود خواهد بود.
2- در شرایطی که هم عوامل کولوژیکی و هم موضع جغرافیایی محل،مساعد و مطلوب نباشد شدت مهاجرت افزایش می یابد.
3- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مطلوب،اما موضع جغرافیایی مساعد نباشد شدت مهاجرت بالا خواهد بود.
4- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مساعد نباشد اما شرایط موضع جغرافیایی مطلوب باشد میزان مهاجرت محدود می گردد.
5- میان عوامل اکولوژیکی (مثل آب و خاک)با عوامل اقتصادی وابستگی نزدیکی وجود دارد که در امر مهاجرت از عوامل مهم شناخته می شود.
6- عوامل جمعیتی درامر مهاجرت،کیفیت خاص خود را دارد.
7- شهرهایی که فرصت های شغلی جدید را بوجود می آورند زمینه ای مساعدی را برای پذیرش مهاجرین فراهم می آورند.
8- عامل آموزش و پرورش،بخش ناچیزی از جمعیت روستا را به شهر می کشاند.
9- عوامل سیاسی نیز به هنگام ناآرامی ها،پاره ای از روستا را از جمعیت خالی می کند.
در مهاجرت های روستائی که به شهرها صورت می گیرد شرایط زیر همواره تعیین کننده است:
1- هرچند که مساله مهاجرت،فرد یا یک خانواده تصمیم به مهاجرت می گیرد اما در نهایت امر مهاجرت به صورت اکثر خانواده های یک روستا و یا یک گروه خویشاوندی در می آید.
2- تصمیم به مهاجرت گروهی.
3- منطقه نفوذ شهرهائی که جمعیت روستائی بیشتری دارند جماعات زیادی را به شهرها می فرستد .
4- مهاجرین در محل مهاجر فرست از نظر سن.
5- مهاجرین بعد از مهاجرت.
6- گاهی اوقات مهاجرت ها به صورت تدریجی انجام میگیرد.
در پاره ای از اوقات به مهاجرت های معکوس برخورد می کنیم که در جریان آن شهر بخشی از جمعیت خود را به روستاها می فرستد.عوامل این قبیل مهاجرت های معکوس عبارتند از:
الف- عده ای از کارگران غیر ماهر،بعد از 20-10سال کار و اقامت در شهر،به روستای خویش برمیگردند.
ب- کارگران بازنشسته و از کار افتاده،علاقمند میشوند که بقیه ی عمر خود را در زادگاه خود بگذرانند.
ج- زنان و کودکان خانوادههای کم درآمد،به سبب هزینه های سنگین زندگی در شهر به روستای خود که هنوزبه شیوه ی زندگی در آن وابسته اند مراجعت می کنند.
د- عده ای از روستائیان که به امید کار بهتر و درآمد بیشتر به شهر مهاجرت کرده اندبه سبب عدم توفیق در درآمد لازم،به روستای خود بر می گردند.
عوامل بالا بودن میزان بیکاری میان شهروندان را می توان چنین بیان کرد:
1- عده ای از مهاجرین روستائی تنها به امید کاریابی و انجام هرگونه کاری به شهر مهاجرت می کنند و در فکر کار مطلوب نمی باشند.
2- در صورت پیدا شدن هرگونه فرصت های اشتغال در شهرها،مهاجرین روستائی اولین افرادی می باشند که به همه نوع کار،هرچند سنگین و ناخوشایند،تن در می دهند.
3- اغلب مهاجرین،بعد از مدتی اقامت در شهر،در صورت عدم دست یابی به کار، به شهر دیگر مهاجرت می کنند ویا به زادگاه خود بر میگردند.
مهاجرت های روستائی و پژوهش های موردی
1- هر ناحیه ی جغرافیایی و هریک از کشورها،از خصیصه های مشترک اجتماعی و اقتصادی در مبداء و مقصد مهاجرت بر خوردارند.
2- به مهاجرت های روستائی حالت شتاب می بخشد.
3- سطح رشد و توسعه ی اجتماعی – اقتصادی نقطه ی مقصد در حقیقت به عنوان میزان و توان جذب نیروی کار،نابرابری درآمد در شهر و روستا و کیفیت عرضه ی خدمات در میان شهرروستا از عوامل مهم جریانهای مهاجرت است.
فصل اول
اکولوژی یعنی:رابطه ی محیط زیست باموجودات زنده ورابطه موجودات زنده بایکدیگرومعنای کلی اکولوژی عمومی است.
انواع اکولوژی:
۱.اکولوژی گیاهی:رابطه بین محیط زیست باگیاهان<>رابطه گیاهان بایکدیگر
۲.اکولوژی حیوانی:رابطه بین محیط زیست باحیوانات ورابطه ی حیوانات بایکدیگر
۳.اکولوژی انسانی:رابطه بین محیط زیست باانسان ورابطه انسانهابایکدیگردهه ی اول ودوم قرن۲۰
اکولوژی انسانی:
۱.اکولوژی شهری/محیط{شهر}رابطه شهرباشهرنشینی یاانسان شهرنشینی{۱۹۷۰ـ۱۹۷۱}
۲.اکولوژی روستایی
۳.اکولوژیک فرهنگی
۴.اکولوژی ناحیه ای
۵.اکولوژی مسکن
نظام اکولوژیکی:تعریف نظام :مجموعه اجزای ب هم پیوسته ودر تعامل بایکدیگرکه برای میل هدفهای خاص فعالیت می کنند نظام گفته می شود.
عوامل نظام:1.جمعیت 2.محیط 3.تکنولوژی 4.سازمان و ساختارنظام 5.عوامل اجتماعی و روان
1.جمعیت:1.کاهش یا افزایش جمعیت موجب افزایش یا کاهش تقاضامسکن می شودوبه تبع ان افزایش تقاظاو بالا رفتن قیمت خرید یا اجاره راخواهیم داشت.باتوجه به سودآور بودن فروش و اجاره مسکن تقاظا برای ساخت مسکن بیشترمی شودو بخشیاز شهردر راستای چنین نیازهایی توسعه می یابد.
2.جابه جایی و تحرک از مشخصات جمعیت است بنابرین مطالعه جمعیت دائمی وناپایدار وجابه جاییداخل شهرهاوحومه ضروری است.
3.کیفیت جمعیت شهری در ساعات تعطیل کارخانه ها مدارس ب ادارات ازجمله موضوعاتی است دربحث جمعیت قابل برسی است.
4.خروج بخشی از جمعیت شهری در فصل تابستان و تحرک جمعیت شهری در روزهای تعطیل به عنوان شاخص جمعیتیقابل مطالعه می باشد.
5.حرکت های روزانه مردم در داخل شهرها جهت خرید یادسترسی مراکز گردشگری می بایست برسی گردد.
2.محیط:1.جمعیت دریک محیط طبیعی زندگی می کند.
2.گروهای انسانی برای زیست خودباید باشرایط محیط طبیعی سازگاری همراهی داشته باشند.
3.محیط طبیعی محدودیت هایی برای تراکم گروهای گروهای انسانی پدید می آورد.
4.انسانها برای سازگاری وتامین ونیازهابا استفاده ازتکنولوژی محیط طبیعی راتغیر می دهد.
5.تغیرات محیط طبیعی پیامدهای مثبت ومنفی رادرپی داردنظیر:الودگی هوا،ازبین بردن ذخایرآب،قطع کردن درختان.
۳.تکنولوژی:۱.سازگاری انسان بامحیط زیست خود به وسیله ی تکنو لوژی امکان پذیر می گردد.
۲.تکنولوژی انسان راقادرمی سازدتامحیط زیست را اماده ی زندگی دلخواه گردد.
۳.الگوهای زندگی داخل شهری به صورت گسترده ای به کاربردتکنولوژی وابسطه است.
۴.تکنولوژی کارخانه ای وحمل ونقل بیشترین سهم را درساخت فضای شهری برعهده دارد.
۵.زمانی که تکنولوژی جدیدی جایگزین تکنولوژی گذشته می شود اکولوژی شهری{محیط}نیزچهری تازه ایی می یابد.
۶.محله ها درگذشته۳کارکردعمده داشتند:۱.کارکردمسکونی۲.کارکردتولیدی۳.کارکردتجاری به موازات گسترش ابعادتجارت ولزوم تولیدوسیع تر کارخانه ها به خارج ازشهرهاانتقال یافته واین ساخت به هم می خورد و ساخت جدیدی درشهرها شکل می گیرد.
۷.تکنولوژی این گونه اکولوژی شهرها رامتاثرمی سازد.
۴.سازمان و ساختار نظام:مهمترین عامل تاثیرگذاربراکولوژی اجتماعی شهرسازمان یاساخت نظام می باشد. سازمان گروهای انسانی راقادرمی سازد تاخودشان درمحیط زیست زنده بمانند. ساخت یک نوع همبستگی رادربین گروهای انسانی ایجادمی کند. ساخت همواره زمینه اجتماعی دارد و به طور سیستمی فعالیت گروه ها را تنظیم وتعیین میکند. بدون سازمان و ساخت بی نظمی ب وجود می آید. هر سازمان اجتماعی شامل موقعیت و نقش و بایگاه افراددرجامعه می باشد.
۵.عوامل اجتماعی وروانی:انسان موجودی انتخاب گراست انتخاب گری انسان نتیجه تحقول و اختیاراوست.
انسانها ازطریق عقلانیت سودوزیان هرفعالیتی را محاسبه می کنند.
ارزشها نگرشها اعتقادات انسان درمحیط زیست تاثیرگذار است. اساسا براساس ارزش ها نگرش ها و اعتقادات وسایرعوامل اجتماعی وروانی شهروفضاهای شهری توسعه می یابند.
مطالعات انجام شده شده نشان می دهد اشغال بخش مرکزی شهرهای بزرگ به دوعامل اجتماعی وروانی وابسطه است.الف.رقابت اقتصادی ب.احساس علاقه به فعالیت دربخش مرکزی.
عوامل اجتماعی و روانی متعددی درجدایی گزینی تاثیرگذاران۱.عامل اقتصادی ۲.علاقه ۳.قومی و نژادی ۴.مذهبی و اعتقادات ۵.ارزش ها
قرارگرفتن ارزش ها یاعامل اقتصادی دربرابر ارزش ها یاباورهای دینی
قرار گرفتن عامل اجتماعی در برابرعامل فردی
قرارگرفتن توجه به اینده در برابرارزشهای زمان حال.
پایان فصل اول.
فصل دوم.
جدایی گزینی اکولوژیکی:انتخاب محل اسکان برحسب درامدمذهب نژاد و بایگاه اقتصادی واجتماعی انجام می بذیرد.باتوجه به عناصرتعیین کننده درانتخاب محل سکونت همواره میان گروه های شهری رقابت ایجادمی گردددراین میان گروهی برنده می شودکه ازقدرت ودرآمدبیشتری بهره مندباشدنتیجه ی رقابت های گروهی منجربه جدایی گزینی اکولوژیکی گروهی ازگروه دیگرمی شود لذا هرگروهیباژایگاه اجتماعی برابرواعتقادات مذهبی یکسان ویاهم نژادبودن گردهم می آیندمنطقه یامحله ایراجهت سکونت خودانتخاب می کند......
هجوم و جایگزینی اکولوژیکی
به دوصورت انجام میگرد:
۱)هجوم و تساط مکانی
۲)جایگزینی گروهی
هجوم اکولوژیکی تحت شرایط زیر انجام میگیرد:
۱)سرمایه گذاری روی زمین های شهری
۲)شکوفایی اقتصادی
۳)رقابت اقتصادی شرکت ها و موسسات
۴)تحرک اجتمایی(موقعیت شغلی)
۵)عوامل سیاسی تاثیر گذار بر سیاست های شهری
۶)افزایش جمعیت به سبب هجوم
۷)هجوم روستایی ها به شهر
هجوم اکولوژیکی اختیاری و اجباری
هجوم اکولوژیکی به دو صورت اختیاری و اجباری صورت میگیرد.هر چند که در ابتدا هجوم اکولوژیکی یک عمل اختیاری به نظر میرسد اما در اغلب موارد تحت تاثیر شرایط خواصی، بازرگانان،صاحبان صنایع ویا ساکنین واحدهای مسکونی از روی اجبار به بخش های دیگر شهر،تغییر مکان میدهندو یا خانوادهایی را میبینم کهبه سبب درآمد خودشان مجبور به زندگی در محلاتی گشته اند که در صورت بالا بودن پایگاه اقتصادیشان مایل به اقامت در آنها نبوده اند.
عوامل موثر در جایگزینی اکولوژیکی
۱)مراحل هجوم به صورت تدریجی و دوره ای عملی میشود
۲)یک یا چند خانواده می اید
۳)خانواده های بیشتری به شهر هجوم می آورند
مراحل هجوم و توالی اکولوژیکی
۱)نفوذ:در این مرحله تعداد معدودی از افراد و خانئاده های که از نظر قومی،نژادی،مذهبی و زبانی با اکثریت مردم همانند یا تفاوت هایی داردوارد منطقه ای از شهر میشوند.
۲)هجوم:در این مرحله تعداد زیادی از خانواده ها و افراد همان گروه به منطقه ای از شهر که قبلا به وسیله ی تعداد معدودی از افراد و خانواده هایی همان گروه اشغال شده است وارد میشوند.
۴)تثبیت:در این مرحله ادامه ی مهاجرت و اقامت در منطقه ی اشغال شده به جامعه ی کوچک مهاجمین در داخل یک شهر حالت تثبیت و مکان یابی دایمی میبخشد.
۵)تراکم و توده شدن:میزان خانواده های مهاجم نه تنها تثبیت میشود بلکه روز به روز به تعداد آنها اضافه میشود.
در جریان هجوم و توالی اکولوژیکی به چند مورد نیزاشاره میشود
الف-در ابتدای امر،میزان اجاره خانه های دزیافتی از مهاجمین و مهاجرین در منطقه ی اشغالی،بیش از میزان پرداختی ساکنین اصلی منطقه است.
ب-بعد از ورود مهاجرین، به سبب ناهماهنگی فرهنگی ناراحتی ها و ناسازگاری ها واضطراب خانوادههای ساکن در منطقه را فرا میگیرد وعده ای از آنها با تحمل زیان مسکن خود را فروخته و به منطقه ای دیگر میروند.
ج-به محض ورود مهاجمین واحدهای مسکونی بیشتری به بازار فروش عرضه میشود.اما به دلیل پایین بودن در آمد مهاجمین تقاضا جهت خرید خانه محدود میباشد لذا قیمت واحدهای مسکونی سقوط میکند.
د-در اغلب موارد مهاجرین اقلیت های مذهبی،نژادی،قومی و زبانی،ساکنین محلات مجاور محله ی اشغالی نیستند بلکه دور از منطقه ی اشغالی ویا از شهرها و روستاهای استان به عمل هجوم اقدام کرده اند.
عوامل و شرایط گوناگونی در مرحله ی توالی-تسلسل اکولوژیکی به شرح زیر موثر می افتد:
۱)مساله مالکیت زمین
۲)بوجود آمدن یک منطقه ی خاص مسکونی به جهات مختلف
۳)جایگزینی یک سیستم حمل ونقل به جای سیستم حمل و نقل پیشین و یا از میان رفتن یک سیستم حمل ونقل.
۴)سرمایه گذاری در سازمانهای اقتصادی
۵)نقش موسسات مذهبی و گروهی
۶)اثرات گروههای فرهنگی،نژادی، قومی مذهبی
حوزه ی اجتماعی شهرها
حوزه ی اجتماعی در شهرها سابقا به عنوان(حوزه ی طبیعی)خوانده میشد و از آن تعریفی بدینسان ارئه میگشت:(حوزه ی طبیعی در شهرها،یک حوزه ی جغرافیایی است که به به وسیله مشخصات طبیعی محل و خصیصه های فرهنگی مردم از سایربخش های شهری کاملا تمیز داداه می شود).
حوزه ی اجتمایی در داخل شهرها از عده ای از خانواده های شهری تشکیل میشود و در یک حوزه ی جغرافیایی،محله یا در یک منطقه کاملا معین و با مرزهای مشخص زندگی می کنند این عده از پایگاه اجتماعی _ اقتصادی مشترکی بهره مندند.
شناخت حوزه ی اجتمایی
۱)سابقه ی شناخت حوزه ی اجتماعی(۱۹۰۶)
۲)هدف شناخت حوزه ی اجتماعی:
الف)آگاهی از عوامل تاثیر گذار اجتماعی مشابه در غیر مشابه
۳)نحوه ی تعین محل:
الف)مبتنی بر تقسیمات اداری
ب)بر اساس شاخص های فرهنگی و اجتماعی
۴)شاخص های مطالعه ی حوزه ی اجتماعی
الف)طبقه اجتماعی (شغل، درآمد،تحصیلات ،اجاره بها)
ب)وضعیت فرهنگی اجتماعی(نژاد، زبان، مذهب، ساعت مطالعه، میزان تماشای تلویزیون)
ج)وضعیت جمعیتی و اشتغال(تعداد نفرات خانواده،میزان شاغلین و بیکارها)
۵)روش مطالعه
۶)کاربرد مطالعه ی حوزه ی اجتماعی
شهر و نا آرامی ها
نا آرامی های شهری از محلات ویژه ای آغاز می شود و غالبا به وسیله گارگران روز مزد و مهاجرین فاقد تخصص گسترش می یابد.در اغلب شهرهای دنیا علل ناآرامی ها را میتوان در عوامل زیر جستجو کرد:
۱)رکود اقتصادی:تعطیلی و یا جابجایی پاره ای از کارخانه ها و شرکت ها از داخل شهرها به شهرک ها و حومه ای دوردست،کاهش شغلی در شهر بوجود می آید.از طرفی سرمایه گذاری ها ی جدید در صنایع و شرکت ها در مجاورت محل های کاهش شغلی صورت نمیگیرد
۲)شرایط نامطلوب اجتماعی:تراکم شدید بیکاران از مشخصات محلات عقب ماندهی شهری است.
۳)اقلیت های قومی:شرایط نامطلوب زندگی،بی کاری و فقر همواره حاکم بر اقلیت های قومی در شهرهاست.این عدد سخت ترین مشاغل و بدترین وتحدهای مسکونی را دار میباشند.
نا آرامی های شهری در رابطه با نوع و کفیت مسکن از عوامل چندی به شرح زیر متاثر میشود:
نا آرامی های منطقه حاشیه نشین:این حرکت غالبا به وسیله ی کارگران روزمزد به ویژه کارگران ساختمانی صورت میگیرد.در اینجا مردم امیدوارند که با اعتراضات خود به حداقل خدمات شهری و بهداشتی دست یابند و یا از تخریب خانه های محقرشان جلو گیری کنند.
-محققینی که در مورد نا آرامی های شهر مادرید تحقیق کرده اند اظهار نظر میکنند که:
۱-شرکت و حمایت صاحبان حرفه ها و مشاغل تخصصی در ناآرامی ها ابعاد کشوری وحتی جهانی به مساله می بخشد.قدرت،عملکرد و نتیجه بخشی آن را افزایش میدهد.
۲-میان خواسته های مردم و زندگی اجتماعی در محلات همواره رابطه موجود است.
۳-تلاش برای آزادی اجتماعی با جهت گیری خاصی همراه است و نمیتواند بدون جهت گیری معین توفیق یابد.
کمبود خدمات شهری نیز مقدمه ای جهت شروع نا آرامی های شهری است.این کمبود هارا میتوان به شرح زیر خللاصه کرد:کیفیت ناسالم مسکن،بالا بودن اجاره خانه،بالا بودن قیمت زمین و مسکن،کمبود مسکن در سطح شهر،بالا رفتن قیمت ها و کمبود خواروبار،کمبود مدرسه و بالا رفتن هزینه ی تحصیل...
اکولوژی شهری و امراض
اب وجود پیشرفت هایی که در ۲۰۰ سال گذشته از نظر آموزش های پزشکی،مراقبت های بهداشتی و بالا رفتن معیارهای زندگی حاصل شده است.انسان شهری هنوز هم در برابر بسیاری از امراض جسمی و روحی آسیب پذیر میباشد.در کشورهای پیشرفته،اغلب امراض بومی که قبل از انقلاب صنعتی و یا اوایل آن انسان را مورد حمله قرار داده ریشه کن شده است اما جای آن را امراض دیگری نظیر امراض قلبی روحی و سرطان گرفته است که دارای بیشترین مرگ و میر می باشد.
ازین رو لازم است به هنگام مطالعه پراکندگی اکولوژیکی امراض درداخل شهرها،همه عوامل سازنده ی محیط زیست شهری را که در پیدایش و انتشار امراض موثرند را مورئد برسی قرار داد از آن جمله است:آلودگی هوا،آلودگی صوتی،آلودگی آب،کیفیت تغذیه،کیفیت فیزیکی محل سکونت،نوع تغذیه،میزان تراکم جمعیت،عامل ثروت،عامل فقر،محیط کار،نوع شغل...
عوامل فیزیکی و امراض شهری
از اوایل قرن نوزدهم،ارتباط میان عوامل و شرایط آب و هوایی با امراض و سلامتی مورد توجه محققین شاخه های مختلف علوم بوده است.اما تحقیقات علمی گسترده میان تغییرات آب و هوا و امراض مختلف و میزان مرگ و میر در داخلشهرها سابقه ی طولانی ندارد.در آب و هوای شهرهای بزرگ که انسان عامل اصلی تغییرات عوامل آب و هوایی شناخته میشود.میزان مرگ و میر و درجه انتشارامراض در داخل شهر در رابطه با عوامل آب و هوایی مورد برسی قرار میگیرد.
در برخی از شهرهای نیز حداکثر میزان مرگ و میر در میان طبقات کم در آمد و فقیر،سالمندان و معلولین بسیار زیاد است در همان حال در حومه های خنک درجه ی مرگ و میر به سرعت پایین می آید.
در داخل شهرها،تاثیرات آلودگی هوا به طور گسترده در مردم شهرهااثر می بخشد.اصولا اثرات زیان بخش هوا به دو صورت دیده می شود:
۱)به صورت مستقیم از راه تنفس
۲)چتر هوای شهرهای بزرگ که از دود و خاکستر و مواد آلوده کننده تشکیل یافته است مانع نفوذ اشعه خورشید به بدن انسان می شود.
گاهی اوقات پاره ای از امراض به بخش معینی از شهر اختصاص میابد که در آن آلودگی هوا بیشتر است.یکی از مهمترین الودگی های شهری در زمان ما آلودگی صوتی است.به طور کلی در شهرهای امروزی میزان انواع آلودگی ها در مناطق کم درآمد شهری بیش از سایر نقاط شهری است.
عوامل اجتماعی و امراض شهری
اغلب محققینی که در زمینه ی اکولوژی امراض کار کرده اند معتقداند که بیشتر امراض،مرگ و میر و بحران های روحی به صورت نابرابر درسطوح شهری و مناطق داخلی شهرها پراکنده است.
در زمینه ی پراکندگی امراض شهری،اختلاف در میزان رفاه اجتماعی میان طبقات مختلف جامعه و میان محلات شهری بیش از سایر نظریات مورد توجه قرار گرفته است.پراکندگی امراض جسمی و روحی وابستگی نزدیکی با پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده هاو شیوه ی زندگی مردم دارد.
به نظر اکولوژیست های شهری پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده،عامل اصلی و تعیین کننده در ناخوشی و بحران های روحی است و میزان ناخوشی و مرگ ومیر ارتباط نزدیکی با طبقات اجتماعی دارد.عده ای از اکولوژیست ها نیز میزان مرگ و میر نارسائی ها و امراض روانی را در رابطه با نوع،نژاد،مذهب،ملیت مورد مطالعه قرار داده و به تفاوتهایی معتقد شده اند.
یاد آور می شویم که علاوه بر پایگاه اجتماعی- اقتصادی و شرایط محیطی که در میزان مرگ و میر موثر می افتد کیفیت توزیع جغرافیایی خدمات درمانی نیز در داخل شهرها مهم به نظر می رسد.
شهر و امراض قلبی
در شهرهای بزرگ همه ساله بر تعداد مبتلایان به امراض قلبی و تخت های بخش قلب بیمارستانها افزوده می شود و این وضع نتیجه ی فراوانی صنعتی شدن و از عوارض شهرنشینی است.افزایش چربی در تغذیه،بالا رفتن مصرف سیگار،عدم فعالیت های بدنی شاید از عوامل اصلی ابتلاء به امراض قلبی است.
شهر و خودکشی
سلامتی هر جامعه ی شهری را میتوان از رفتار اعضای آن شناخت.زمانی که بر میزان جرائم خودکشی و نا آرامی افزوده می شود. روشن است که جامعه به سوی ناسالمی و بیماری پیش میرود.از طرف دیگر در یک جامعه شهری بر تعداد مراجعه کنندگان به کتابخانه ها و موزه ها اضافه شود جامع ی سالم و بافرهنگی خواهیم داشت.
خودکشی،نشانه ی ناسالمی و بیماری جامعه ی شهری است و در اغلب موارد میزان خودکشی در جامعه شهری خیلی بیش از جامعه روستایی است.
عوامل مهم خودکشی عبارتنداز:وضع نامطلوب اقتصادی،افسردگی روانی،تضعیف روابط عاطفی و پیوندهای خانوادگی،اعتیاد،بی علاقه گی به مذهب،نقص عضو،احساس تنهایی در جامعه شهری،از دست دادن موقعیت شهری..
خودکشی نیز در اغلب موارد با معیارهای اکولوژیکی با شرایط اجتماعی و کیفیت محیط زندگی در ارتباط است.اما اگرخودکشی را در انطباق با ساخت داخلی شهرها مطالعه کنیم در اغلب موارد به نتایج زیر میرسیم:
۱)میزان خودکشی در محلات فقیر نشین بیشتر است.
۲)خودکشی در محلاتی که میزان بیکاری زیاد است بیشتر دیده میشود.
۳)در محلاتی که افراد مجرد و گوشه گیر زیاد است خودکشی بیشتر دیده میشود.
۴)جدایی گزینی اجتماعی سالمندان از عوامل خودکشی محسوب میشود.
۵)میزان خودکشی در محلاتی که خانه های واطاق های اجاره ای بیشتر است افزایش میابد.
۶)زندگی خانواده ها در میان خانواده هایی که فرهنگ و شرایط اجتماعی همسانی ندارند زمینه ی مساعدی جهت ناراحتی های روانی و بلاخره خودکشی فراهم میسازد.
۷)در مناطقی که میزان طلاق،بزهکاری جوانان،اعتیاد و امراض روانی،بیشتر باشد میزان خودکشی افزایش می یابد.
شهر و اتومبیل
شهرها و اقتصاد شهری به شکل های گوناگونی تحت تاثیر عامل اتومبیل قرار میگیرد و توانایی این وسیله ی نقلیه به حدی است که توانسته است زندگی شهری و مورفولوژی شهر را به کلی دگرگون سازد بدانسان است که در زیر می آید:
ارزش ها:تحرک جغرافیائی وسعت گیری آزادی فردی،اعتبار صاحبان اتومبیل در پاره ای از جوامع،خلوت گزینی و برکنار بودن ازتماس های بیشتر مردم،انتخاب محیط دلخواه طبیعی،انتقال بخشی از وظایف زندگی به اتومبیل و جایگاه جدانشدنی آن در زندگی روزمره شناخت هویت طبقاتی از نوع اتومبیل.
محیط زیست انسان:آلودگی صوتی،آلودگی هوا،کثیف شدن محیط زندگی،تشکیل گورستان اتومبیل در برخی از شهرها.
اجتماعی:تغییر در نقشه ساختمان،اثرات تماس محدود کودکان با جامعه،روش عزیمت بهمحل کار،بهره گیری از اوقات فراغت،انتخاب الگوی خاص زندگی،افزایش کارگران ماهر و نیمه ماهر صنعتی در کارخانه ها و تعمیرگاهها..
موسسات و صنایع:فعالیت اتحادیه های کارگران اتومبیل سازی و صنایع وابسته به آن،پیشرفت تکنولوژی،عدم توازن استانداردهای زندگی،اعتباریابی مشتریان در پرداخت قیمت اتومبیلبه اقساط،افزایش شرکت ها و کمپانی ها،اختصاص زمین هایبیشتر به شاهر ه ها..
جمعیتی:انتقال بخشی از جمعیت شهری به حومه ها،جابجایی مکانی جغرافیائی تولیدات کارخانه ای،انتقال کارگران کشاورزی به حوزه های شهری،انتقال صنعت و تجارت به حومه های،افزایش تحرک جغرافیائی.
اقتصادی:بوجود آمدن محل های شغلی بیشماردر صنایعوابسته به صنعت اتومبیل،ادامه ی حیات پاره ای از صنایع در نتیجه ی صنعت اتومبیل سازی،افزایش تعمییر گاههاو فروشگاههای پیش فروش لوازم اتومبیل،افزایش اقامتگاههای توریستی،شکوفائی مالی حومه ها،کاهش ذخایر سوختی..
آمد و شد روزانه ی مردم به شهرها:افزایش روز افزون مسافرت های روزانه به شهرها که در نتیجه تمرکز همه فعالیت های اجتماعی - اقتصادی در شهرها صورت می گیرددر برنامه ریزی های ناحیه ای از تاکید خاصی برخوردار است و در همان حالا از چهره های خاص اکولوژی شهرهای امروزی محسوب می گردد.
عملکرد منفی و زیان بخش مسافرت های روزانه به شرح زیر است:
۱)مسافرین روزانه با صرف وقت زیاد در وسایل حمل و نقل،به شدت خسته میشوند و از کارایی آنها کاسته میشود.
۲)افزایش سریع میزان مسافرین روزانه به شهرها سیستم حمل و نقل را دچار مشکل می سازد.
۳)زمان صرف شده در مسافرت های روزانه سبب میشود که مسافرین فرصت های محدودی جهت شرکت در فعالیت های اجتماعی و گذران اوقت فراغت در اختیار داشته باشند.
۴)چون اغلب مسافرین روزانه به شهرها را جوانان تشکیل میدهند از این رو به مبداء و حرکت مسافرین یعنی شهرهای اقماری حومه ها و حوزه های روستایی همه ی فعالیت های اجتماعی-اقتصادی خود را در اختیار سالمندان محل قرار می دهد.
۵)به موازات افزایش مسافرین روزانه به شهرها مسیر های مسافرتی به شهرها روز به روز شلوغ تر میشود و حفاظت بیشتری میطلبد.
در برابر این عملکردهای منفی،مسافرت ای روزانه درای متیازاتی به شرح زیر میباشد:
۱)مسافرین روزانه به شهرها،احتیاجات نیروی کار شهری را برطرف میسازد.
۲)مسافرت های روزانه به تحرک اجتماعی مردم ناحیه امکانات وسیعی میبخشد.
۳)مسافرت ای روزانه به شهر سبب میشود که حق انتخاب نوع شغل و حرفه از ساکنین بخش های کوچک سلب نگردد.
۴)مسافرین روزانه،منطقه نفوذ شهر را افزایش میبخشند.
۵)مسافرت های روزانه سبب میشود کهدر شهرهای بزرگ سرمایه گذاری بیشتری در امر خانه سازی صورت نگیرد و مشکلات شهری زیادی بوجود نیاید.
مسافرت های روزانه علل گوناگونی دارد آنچه در زیر میخوانید اهم آن است:
۱)افزایش شدید سطح اشتغال در بخش های غیر کشاورزی در دو دهه ی گذشته.
۲)تمرکز و گسترش محل های خالی اشتغال در شهرها
۳)جاذبه ی مشاغل شهری برای روستائیان جوان
۴)نیاز به خانه سازی گسترده در شهرهای امروزی و احتیاج به کارگران ساختمانی
۵)وجود امکانات مسافرت روزانه به شهرها با اتوبوس و مینی بوس
به هنگام مطالعه در زمینه ی مسافرت های روزانه به شهرها،گردآوری اطلاعات زیر لازم میباشد:
۱-محل تولد ۲-سن ۳-جنس ۴-پایگاه زدواج ۵-میزان تحصیلات و مهارت
۶-مدت خدمت در شغل فعلی ۷-نوع شغل ۸-وسیله مورد استفاده ۹-نام محل زندگی ۱۰-مدت زمان تلف شده در روز ۱۱-فاصله میان محل زندگی و محل کار
شهر و تلویزیون:تلویزیون یکی از وسایل مهم رسانه های گروهی است که با میلیون ها بیننده به مقابله ایدئولوژی های جهانی میرود،آموزش میدهد،به بحث های فرهنگی،سیاسی،مذهبی،فلسفی،اقتصادی بُعد جهانی می بخشد،تولیدات کارخانه ای را به سرعت به فروش می رساند،مد لباس مردم شهر و یا گروههای سنی را عوض میکند،گاهی یک بینش خاص سیاسی را به همه ی قاره ها می رساند.
معیارهای یک جامعه سالم شهری
برسی های اکولوژیکی از مسائل شهری،در حقیقت شناخت روابط علت و معلولی از مسائل عینی درجامعه ی شهری است و در این را به دو طریق عمل میشود:
۱)برسی یک مساله شهری نظیر بزهکاری،بیکاری...
۲)بررسی چند بعدی و همه جانبه ی از مسائل شهری که به صورت زنجیره وار به هم پیوسته اند.
معیار های انتخابی در راه شناخت یک جامعه ی سالم شهری عبارتند از:
۱)تغذیه ی کامل مردم شهر
۲)کار دایمی و عدم وجود بیکاری فصلی
۳)مسکن و تجهیزات آن
۴)شرایط کار روزانه
۵)تامین اجتماعی
۶)لباس کافی در فصول مختلف
۷)گسترش عدالت اجتماعی...
فصل سوم
گتوهای شهری واکولوژیکی
nتعریف ومفهوم گتو:
nگتویک واژه ی ایتالیایی است ودرسال1516برای بار اول در ونیز بکارگرفته شده.
nیکی از معانی گتو:
nبه منطقه یامحله ایی ازشهرگفته می شودکه در آن اقلیتهای مذهبی،قومی وزبانی درنتیجهفشارهای اجتماعی-اقتصادی وقانونی به صورت جداازسایرگروه های شهری زندگی می کند.
nسابقه گتو به دوران ساسانیان یاروم باستان برمی گردد.
nخصایص شناخت گتوهابرپایه ی آماری:
n1.زبان
n2.مذهب
n3.نژاد
n4.پایگاه اجتماعی-اقتصادی
nعوامل ایجادگتوهای شهری به وسیله عوامل انسانی یافیزیکی:
n1.ناهمواری ها
n2.رودها
n3.ایستگاه راه آهن
n4.مانداب
n5.گورستان
n6.فرودگاه قدیمی
nگتوهای مذهبی مخصوصا گتوهای یهودیان ازسابقه طولانی برخوردارند.
n مشاغل یهودیان درقرون وسطا:
n1.پزشکی
n2.بانکداری
n3.تجارت
n4.داروسازی
nتفاوت یهودیان بامردم شهر:
nتنها تفاوتشان درنوع لباس ووراسمی مذهبی بود.
nگتوهای اجباری
n1.هریک ازاین گتوهادارای یک یاچند دربود.
n2.اطراف گتوها دیوارهای بلندبود.
n3.درهای گتوها شبهاب قفل و زنجیرهابسته می شدوبانزدیکی غروب یهودیان مجبوربودن درهرکجایی که هستن خودشان راگتوها برسانند تا پشت گتوهانمانند.
nامتیازات گتوهای مذهبی:
n1.زندگی رادرداخل گتوهافعالترو باروترمی نمود
n2.اقلیت های مذهبی در داخل گتوها،از آزارواذیت مردم شهری درامان بودند.
n3.گتوهای مذهبی مردم راوابسطه به خودتربیت می کردندوآنهاراباناملایمات زندگی آشنامی ساختنداین اقلیت های مذهبی می توانستندبه شهرهای مختلفسفرکنند.اقامت کامل داشته باشند.
nدرداخل گتوهاعلائق خانوادگی درنهایت صمیمیت بود.
nساخت و توسعه فیزیکی گتوها:
n1.توسعه گتو :که به موازات جمعیت درگتوها جامعه اولیه همه جمعیت رادرخودنمی تواندجا دهد درنهایت وناگزیر به مراحل هجوم و توالی اکولوژیکی راتوسعه دهد.
n2.ایستایی جمعیت گتو :مدتی بعدازتوسعه اولیه گتو،جمعیت ان ب سبب توقف مهاجرت ثابت می ماند.که شامل دو مرحله است:
nالف-گتو برای مدت طولانی درهمان مکان خودباقی می ماند
nب-گتوب صورت قطاعی حرکت خودراادامه می دهدب سبب وضع اقتصادی مطلوب.
n3.توسعه منطقه ایی
n4.فرهنگ پذیری گتونشینان
nکیفیت واحدهای مسکونی درگتوها:
n1.گتوها دردرحاشیه شهرهابه وجودمی آیند.
n2.گتوها در داخل شهرها تشکیل می شوند.
n3.به صورت قطایی گسترش پیدامی کنند.
n4.ازیک یاچند مسیرمعین درمجاورت بخش تجارت شهرآغازمی شود.
n5.باگذشت زمان تامرزهای شهرکشیده می شوند.
nگتوها به هرشکلی که ساخته شوندباگذشت زمان،باگذشت زمان خانه های مسکونی غیراستاندارد درآنها گسترش پیدا می کند.
n
گتووحمل ونقل شهری:
n1.گتوهای شهری همواره بامسائل حمل ونقل روبروهستند.
n2.گتونشینان معمولا جایی رابرای تشکیل گتوانتخاب می کنندکه وجود موانع انسانی بتواندآنها رااز سایرمحلات شهری جدا سازدوموانعی همچون روده ها،مسیل ها،گورستان ها،فرودگاهاو...سر راه گتوها قرار دارد.
فرصت های اشتغال و گتوها
1)نیروی انسانی ،تنها منبع بزرگ گتوهای شهری محسوب می شود.
2)در داخل گتوها ،فرصت های اشتغال محدود می باشد.
3)دراغلب گتوهای دنیا فاصله میان محل اقامت و محل اشتغال گتونشینان افزایش می یابد.
4)نیروی انسانی ،گتوها اغلب از کارگران غیر ماهر تشکیل می شود.
5)مشاغل عمده ی مردمان گتونشین ،بیشتر کارهای بدنی و عملی است.
6)در گتو ها رقم بیکاری و کارهای نیمه وقت،بیش ازسایرمناطق می باشد.
عده ای ازمحققین به هنگام شناخت گتوهای فقر برسی عوامل زیر را لازم می دانند:
1)زندگی در واحدهای غیر استاندارد.
2)درآمد پایین خانواده ها
3)میزان روزهای بیکاری
4)سطح پایین آموزش و تحصیلات
5)جذب نیروی کار در مشاغل غیر تخصصی
6)نابسامانی های خانواده گی.
جدایی گزینی اکولوژیکی گتوهای شهری،در عدم دسترسی به محل کار به شرح زیر موثر می افتد:
1)گتونشینان از مراکز کار که با فاصله زیادی از محل زندگیشان قرار گرفته باشد معمولا بی اطلاع می مانند.
2)هزینه عزیمت به نقاط مختلف شهرجهت پیدا کردن کار،در اقتصاد و هزینه ی روزمره ی گتونشینان حالت شکننده ای دارد.
3)کارفرمایان بیرون از گتوها که فاصله زیادی با گتوها داشته باشند محدودیتی نسبت به سپردن کار و یا استخدام گتونشینان قائل میشوند.
خیابان نشینی در گتوها
1)در گتوها بخشی از زندگی کودکان،جوانان و سالمندان در خیابانها می گذرد.
2)گتونشینان برای شنیدن شایعات،تماس چند دقیقه ای با دوستان،گذراندن ساعاتی با همسایگان به خیابانها می آیند.
3)درگتوها،اختصاص بخشی از ساعات زندگی به خیابان نشینی،یک وابستگی مهم و حیاتی در شبکه روابط اجتماعی بوجود می آید.
4)خیابان نشینی خانواده ها به ویژه در بعداز ظهر تابستان،بعد از تعطیلی مدارس و پایان کار روزانه شروع می شود.
گتوهای فقر و طرز نگرش به زندگی
1)چهره ی کاملا روشن گتوهای شهری،گسترش زاغه نشینی در گتوهای فقر در شهرهای بزرگ جهان سوم است.
2)زاغه های شهری،جایگاه آن دسته از گروههای انسانی است که جامعه شهری و سازمان های حاکم بر آن هنوز نسبت به پذیرش آنها به عنوان شهروند بی اعتنا می باشد.
3)این زاغه ها جایگاه مردمی است که از نظر جامعه شهری غریبه و بیگانه اند.
در سالهای اخیرعده ای از محققین،منطقه ی حاشیه نشین و زاغه نشین شهرها را از جهت زمینه ی روانی مردم آن به شرح زیر بیان می کنند:
1)دسته ای از زاغه نشینان شهری هرگونه امید به بهبودی شرایط زندگی را از دست داده و با توجه به قضاوت سازمانهای شهری در مورد خود،هیچگونه پیشرفتی را از نظر اجتماعی-اقتصادی تصور نمی کنند چرا که سیری شدن سالیان دراز سالمندی و یا عدم توجه سازمانهای شهری هر گونه امیدی را از آنها سلب کرده است.
اگرهمه عوامل و شرایط اجتماعی-اقتصادی و روانی حاشیه نشینان و زاغه نشینان شهرها را درنظر بگیریم می توانیم طقه بندی دیگری به شرح زیر بدست بیاوریم:
1)زاغه های با مردم پرتحرک و امیدوار:میزان امیدوار بودن این عده بستگی به جذب آنها در بازار کار دارد.
2)زاغه های بی امید با طبقه ی پرتحرک:این عده به سبب بیکاری طولانی هرگونه امید به بهبود شرایط زندگی را از دست داده اند.
3)زاغه ای پرامید با مردمی فاقد تحرک:این گروه به بهبود شرایط زندگی و وضع اقتصادی خود امیدوارند.
4)زاغه های بی امید با مردمی فاقد تحرک:این گروه،یکی از مشکل ترین و پیچیده ترین چهره های زاغه نشینی را مطرح می سازد و در جوامع سرمایه داری به ویژه در شهرهای جهان سوم حتی اگر موانع موجود کاملا برطرف گردد.
گتوهای نژادی
1)بزرگترین گتوهای نژادی در امریکا تشکیل شده است
2)در گتوهای نژادی عامل دفع قوی تر از عامل جذب عمل کرده و اغلب مهاجرت های سیاهان از شرایط اقتصادی متاثر بوده است
3)درحالی که جمعیت سیاهان افزایش می یابد تولد اطفال نامشروع نیز رقم درشتی را تشکیل می دهد
4)عامل اصلی مرگ و میر مردان سیاه پوست در گتوهای نژادی آمریکا،مرگ و میر زودرس،آنفلونزا،ذات الریه و امراض قلبی می باشد
5)در گتوهای نژادی، کارتخصص می طلبد ولی آنا یا فاقد مهارت هستند یا معتادند
جدایی گزینی اکولوژیکی در شهرهای نفت خیزخاورمیانه
در شهرهای خاورمیانه، ساخت اکولوژیکی شهرها را عواملی نظیر..
1)مذهب
2)سیاست
3)حرفه و شغل
4)نفت
5)انواع مهات
6)میزان درآمد
7)ملیت
8)مهاجرت ها
از همه ی آنچه که گفته شده چنین برمی آید:دراغلب شهرهای غربی،جدایی گزینی اکولوژیکی براساس پایگاه اقتصادی صورت میگیرد.
اقتصاد امریکا و اکولوژی اجتماعی شهرها
الف)یک بخش به هم در اطراف اسکله ها و باراندازها که در داخل آن بخش مرکزی شهر بود و گروههای شغلی وابسته به هم کارو زندگی داشتند.در همان حال در این قسمت،همواره عداه ای ناآشنا،بیگانه و در خال انتظار دیده می شدند.
ب)بخشی در اطراف بخش مرکزی بنادر،به صورت نواری که در آن فقیران شهری با درآمد یکسان زندگی می کردند و از آنچه که در مرکزشهر می گذشت بی اطلاع بودند.
اقتصاد دانان برابر سنت های علمی آن زمان،جهت تمرکز کارخانه ها در شهرهای بزرگ همراهی چهار عامل را لازم شمردند:
1)لازم است کارخانه ها در مجاورت منابع بزرگ کارگری تاسیس شوند.
2)سهولت دسترسی کارخانه ها به منابع اصلی مواد خام مثل زغال سنگ،به وسیله خطوط آهن یا راههای آبی امکان پذیرگردد.
3)کارخانه ها باید در مجاور منابع تهیه کننده ی لوازم صنعتی دایر شوند.
4)کارخانه ها باید در مجاورت بازارهای مصرف کننده ی تولیدات قرار گرفته باشد.
شهر نامرئی
· 1) تکنولوژی جدید،آزادی درانتخاب محل زندگی،محل کارخانه ها و محل فروشگاهها توسعه ی افقی شهرها را سبب گشته.
· 2) گسترش بهره گیری از انواع انرژی انتقال نفت و گاز،امکانات ارتباطی،افزایش جابجایی،... همه از توسعه ی تکنولوژی جدید منشاء میگیرد
· 3) تکنولوژی که یکی از عوامل مهم در توسعه ی شهری به شمار می آید.
· 4)توسعه ی عمودی شهر برای جا دادن همه ی عوامل سرمایه داری جدید و کارکنان،به صورت آسمان خراش در بخش مرکزی شهر ظاهر می شود
· بانکداری،دلالان سهام شرکت ها،وکلای شرکت ها،کارمندان دولتی...برخی از محققین از این جریان به عنوان شهرنامرئی نام می برند
جمعیت و جامعه ی فراوانی
اغلب جغرافی دانان و جامعه شناسان به هنگام بحث درباره ی شهرهای جامعه ی فراوانی،روی مسائل زیر تاکید دارند:
1)فراوانی در مصرف،روز به روز بر میزان زباله های تولید شده شهرها می افزاید و هم اکنون بزرگترین مشکل شهرداری ها،پیدا کردن محل دفن زباله ها است.
2)واحدهای مسکونی شهرهای مرکزی از نظر سن ساختمانی،به تدریج آسیب می گردند و در نوسازی و باسازی آنها اقدامات محدودی صورت می گیرد.
3)محل های اشتغال از شهرهای مرکزی،به حومه ها انتقال می یابد.
4)توسعه ی شهری به موازات توسعه ی آلودگی شهری صورت میگیرد.
5)شهرهای بزرگ در لبه ی توقف قرار گرفته اند.
شهرهای اروپای شرقی و شوروی
1)دولت های سوسیالیستی،وارث فرهنگ های گوناگون هستند.
2)فرهنگ،به همراه مشخصات سرمایه داری پیشرفته و خصیصه های جامعه ی فئودالی به موازات نفوذ ادیاندر طول تریخ بافت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و شوروی را تعیین کرده است.
در مطالعه ی ساخت اکولوژیکی شهرهای اروپای شرقی و اتحاد شوروی،معمولا روی چهار عامل تاکید میشود:
نقش بخش مرکزی شهرها
انتخاب معیاراها
میکرورایون
ناحیه و شهر
الف) بخش مرکزی شهر
1)بخش مرکزی شهرهای شرقی با بخش مرکزی شهرهای غربی تفاوت زیادی دارد.
2)در غرب،بخش مرکزی شهرها نقش تجاری دارد در حالی که بخش مرکزی شهرهای اروپای شرقی و شوروی نقش فرهنگی و سیاسی دارند.
3)در بخش مرکزی اغلب شهرهای بزرگ،یک میدان عمومی یا یک کاخ وجود دارد.
4)موسسات حزبی و دولتی نیز در بخش مرکزی شهر قرار دارند.
ب)انتخاب معیارها
در اینجا استاندارد شدن شهرهای اروپای شرقی و شوروی مدنظر است.
ج)میکرورایون،اساس برنامه ریزی شهری
1) واحد انتخابی در برنامه ریزی منطقه ی واحدهای مسکونی در شهرهای شوروی میکرورایون می باشد.
2)فکر ایجاد میکرورایون به دهه ی 1930برمی گردد اما شکل گیری آنها از سال1958 به بعد می باشد.
هر میکرورایون دارای مشخصات زیر می باشد:
1)یک میکرورایون در زمینی به مساحت30تا50 هکتار ساخته می شود.
2)بلوک های آپارتمانی با ارتفاع مختلف در اطراف یک مرکزکوچک ساختمانی می گردد.
3)جمعیت میکرورایون در اوایل کار5000-3000نفر بوده که بعد ها به 12000نفر و گاهی تا20000نفر نیز افزایش یافته است.
4)هر میکرورایون از شبکه ی اصلی ترافیک جدا شده است.
عده ای از محققین با طالعه ی میکرورایون ها،ضمن پذیرش امتیازات آنها در برنامه ریزی شهری،به نارسائی های زیر اشاره می کند:
الف- ساخت جمعیتی و اجتماعی میکرورایون ها،تنها نزدیکی به محل کار تعیین می کند.
ب- تراکم جمعیت در ساختمان های بلند مرتبه بسیار زیاد می باشد.
ج- فضای سرانه در آپارتمانها محدود گرفته شده است.
ناحیه و شهر
1)پیوستگی و ارتباط نزدیکی میان برنامه ریزی ناحیه ای و شهری دیده می شود.
2)اقتصاد برنامه ریزی شده،شهر را نه به صورت مجزا بلکه با واحد ناحیه و در سطح ناحیه می نگرد.
3)معمولا در سطح ناحیه مهار کردن توسعه ی شهرهای بزرگ،تاسیسات صنعتی تولیدی و خدماتی شهرهای کوچک و متوسط مورد تاکید است.
4)ایجاد شهرک های جدید در سطوح ناحیه ای هم بار سنگین شهرهای پرجمعیت را کاهش می دهد و هم شهرک ها به نقش های تازه دست می یابند.
جمعیت شهری
افزایش جمعیت شهری بیشتر از طریق مهاجرت های روستائی حاصل گشته است.
سنخ شناسی توسعه شهری در جهان سوم
با توجه به میزان جمعیت زمین های قابل کشت،منابع طبیعی و نرخ افزایش جمعیت،کشورهای جهان سوم را به شرح زیر تقسیم می کند:
1)کشورهایی که فعلا نصف جمعیت آنها شهرنشین است و روند توسعه ی شهری به طور مرتب ادامه دارد.
2)در پاره ای ازکشورهای جهان سوم،توسعه ی شهری در یکی دو دهه ی اخیر شدت بیشتری یافته است.
3)در گروه سوم کشورهایی قرار دارند که دارای جمعیت روستائی بیشتری می باشند.اما شهرنشینی و روند توسعه شهری با شتاب طی می کنند.
4)در گروه چهارم کشورهائی دیده می شوند که فشارهای جمعیتی روی زمین های روستائی فوق العاده زیاد است.
توسعه شهری در کشورهای جهان سوم،روند جدا از توسعه شهری در اروپا داشت و شرایط حاکم برآن کاملا متفاوت بود..اهم این عوامل عبارتنداز..
1- رشد سریع جمعیت
2- کاهش سرانه زمین های قابل کشت و پایین آمدن درآمد روستائیان
3- کاهش هزینه ی حمل و نقل و ارتباطات
4- ثابت ماندن مرزهای کشورها
5- بی ثباتی اوضاع سیاسی و وابستگی سیاسی،فرهنگی و اقتصادی به کشورهای متروپل
تعریف:کشورهای جهان سوم
کشورهایی که از نظر اقتصادی،سیاسی بیرون از گروه کشورهای پیشرفته ی سرمایه داری و کشورهای سوسیالیستی قرار گرفته اند به عنوان جهان سوم خوانده می شود.
براین بری،پیدایش شهرهای بسیار بزرگ در کشورهای درحال توسعه به عوامل چندی اشاره می کند:
1- کشورهائی که دارای شهر بسیار بزرگ می باشند معمولا جزء کشورهایی هستند که تا این اواخر،از جهات سیاسی و اقتصادی به کشورهای دیگر وابسته بودند.
2- ممکن است در ردیف کشورهایی قرار بگیرند که در آنها امکان پیدایش و توسعه شهرهای متوسط (از نظر جمعیت و امکانات)وجود ندارد.
عوامل اکولوژیکی ومهاجرت
در مطالعه ی امر مهاجرت،معمولا به چهار نوع مهاجرت بر میخوریم:
1- مهاجرت روستا به روستا
2- مهاجرت روستا به شهر
3- مهاجرت شهر به شهر
4- مهاجرت شهر به روستا
در جریانهای مهاجرتی،سه عامل پیش از همه موثراست:
1- اشتغال
2- درآمد
3- رشد سریع جمعیت
در مهاجرت های روستایی،تحلیل عوامل اکولوژیکی – جغرافیایی،به شرح زیر مورد تاکید واقع می شود:
1- در صورت مساعد بودن عوامل اکولوژیکی و موضع جغرافیایی یک محل،میزان مهاجرت محدود خواهد بود.
2- در شرایطی که هم عوامل کولوژیکی و هم موضع جغرافیایی محل،مساعد و مطلوب نباشد شدت مهاجرت افزایش می یابد.
3- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مطلوب،اما موضع جغرافیایی مساعد نباشد شدت مهاجرت بالا خواهد بود.
4- در شرایطی که عوامل اکولوژیکی مساعد نباشد اما شرایط موضع جغرافیایی مطلوب باشد میزان مهاجرت محدود می گردد.
5- میان عوامل اکولوژیکی (مثل آب و خاک)با عوامل اقتصادی وابستگی نزدیکی وجود دارد که در امر مهاجرت از عوامل مهم شناخته می شود.
6- عوامل جمعیتی درامر مهاجرت،کیفیت خاص خود را دارد.
7- شهرهایی که فرصت های شغلی جدید را بوجود می آورند زمینه ای مساعدی را برای پذیرش مهاجرین فراهم می آورند.
8- عامل آموزش و پرورش،بخش ناچیزی از جمعیت روستا را به شهر می کشاند.
9- عوامل سیاسی نیز به هنگام ناآرامی ها،پاره ای از روستا را از جمعیت خالی می کند.
در مهاجرت های روستائی که به شهرها صورت می گیرد شرایط زیر همواره تعیین کننده است:
1- هرچند که مساله مهاجرت،فرد یا یک خانواده تصمیم به مهاجرت می گیرد اما در نهایت امر مهاجرت به صورت اکثر خانواده های یک روستا و یا یک گروه خویشاوندی در می آید.
2- تصمیم به مهاجرت گروهی.
3- منطقه نفوذ شهرهائی که جمعیت روستائی بیشتری دارند جماعات زیادی را به شهرها می فرستد .
4- مهاجرین در محل مهاجر فرست از نظر سن.
5- مهاجرین بعد از مهاجرت.
6- گاهی اوقات مهاجرت ها به صورت تدریجی انجام میگیرد.
در پاره ای از اوقات به مهاجرت های معکوس برخورد می کنیم که در جریان آن شهر بخشی از جمعیت خود را به روستاها می فرستد.عوامل این قبیل مهاجرت های معکوس عبارتند از:
الف- عده ای از کارگران غیر ماهر،بعد از 20-10سال کار و اقامت در شهر،به روستای خویش برمیگردند.
ب- کارگران بازنشسته و از کار افتاده،علاقمند میشوند که بقیه ی عمر خود را در زادگاه خود بگذرانند.
ج- زنان و کودکان خانوادههای کم درآمد،به سبب هزینه های سنگین زندگی در شهر به روستای خود که هنوزبه شیوه ی زندگی در آن وابسته اند مراجعت می کنند.
د- عده ای از روستائیان که به امید کار بهتر و درآمد بیشتر به شهر مهاجرت کرده اندبه سبب عدم توفیق در درآمد لازم،به روستای خود بر می گردند.
عوامل بالا بودن میزان بیکاری میان شهروندان را می توان چنین بیان کرد:
1- عده ای از مهاجرین روستائی تنها به امید کاریابی و انجام هرگونه کاری به شهر مهاجرت می کنند و در فکر کار مطلوب نمی باشند.
2- در صورت پیدا شدن هرگونه فرصت های اشتغال در شهرها،مهاجرین روستائی اولین افرادی می باشند که به همه نوع کار،هرچند سنگین و ناخوشایند،تن در می دهند.
3- اغلب مهاجرین،بعد از مدتی اقامت در شهر،در صورت عدم دست یابی به کار، به شهر دیگر مهاجرت می کنند ویا به زادگاه خود بر میگردند.
مهاجرت های روستائی و پژوهش های موردی
1- هر ناحیه ی جغرافیایی و هریک از کشورها،از خصیصه های مشترک اجتماعی و اقتصادی در مبداء و مقصد مهاجرت بر خوردارند.
2- به مهاجرت های روستائی حالت شتاب می بخشد.
3- سطح رشد و توسعه ی اجتماعی – اقتصادی نقطه ی مقصد در حقیقت به عنوان میزان و توان جذب نیروی کار،نابرابری درآمد در شهر و روستا و کیفیت عرضه ی خدمات در میان شهرروستا از عوامل مهم جریانهای مهاجرت است.
کلمات کلیدی
